درآمدی بر مدرسه فلسفی استاد جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

چکیده

مدرسۀ فلسفی استاد جوادی آملی ذیل مکتب قم و مکتب قم ذیل نظام حکمت صدرایی تعریف می‌شود. پژوهش حاضر در پی توصیفی پدیدارشناختی از مدرسۀ فلسفی آیت‌الله جوادی آملی است. چنین توصیفی از قِبل بررسی ظهورات متعدد یک اندیشه صورت می‌پذیرد تا بنیادی را که موجب تحقق ظهورات شده، هویدا سازد. پژوهش حاضر از رهگذر بررسی دو مسألۀ فلسفی چونان ظهوری از ظهورات اندیشۀ استاد جوادی آملی صورت می‌پذیرد. اولین مسأله، رابطۀ علم و اراده است. تصویر ارائه‌شده از رابطۀ علم و اراده در اندیشۀ ایشان، از تصویر مذکور در اندیشۀ علامه طباطبایی متمایز است. درحالی‌که علامه طباطبایی علمِ‌به‌باید را علم حضوری و منشأ آن را عقل عملی می‌دانند، آیت‌الله جوادی آملی علمِ‌به‌باید را علم حصولی می‌داند که ذیل حکمت عملی قرار دارد و صادرکنندۀ آن عقل نظری است. دومین شاهد، اشاراتی است که استاد جوادی آملی ذیل تعریف فلسفه در ابتدای اسفار مطرح می‌کنند. در اندیشۀ استاد جوادی آملی فلسفه به هستی‌شناسی قطعی تعریف می‌شود؛ هستی‌شناسی‌ای که مشتمل بر شناخت مفهومی و تصدیق برهانی بر وجود اشیاء است. آنچه از قِبل این توصیف حاصل می‌شود، آن است که انحصار توانایی ادراک به ساحت عقل نظری و نحوۀ ابتناء عقل عملی بر عقل نظری، بنیادی است که مدرسۀ فلسفی ایشان بر آن استوار شده است. در این مدرسه، عقل نظری و مراتب آن یعنی عقل تجربی، عقل نیمه‌تجریدی، عقل تجریدی و عقل ناب، اهمیت ویژه می‌یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Income to the Philosophical School of Master Javadi Amoli

چکیده [English]

The philosophical school of Professor Javadi Amoli follows Qom's sect and this sect define under Sadrai wisdom system. The present study try to present a phenomenological description of Ayatollah Javadi Amoli philosophical school. Such a description takes place from the examination of the various Manifestations of a thought to reveal the fundamental principle that has led to the fulfillment of the Manifestations. The present study is carried out by examining two philosophical Issues as a manifeste of Master Javadi Amoli's ideas. The first issue is the knowledge and will relation. The image of the knowledge and will relation in his thought is distinct from the image in Allameh Tabatabai's thought. While Allameh Tabatabai considers the knowledge of Must as intutive knowledge and the practical intellect as the source of it, for Ayatollah Javadi Amoli the knowledge of must is Propositional Knowledge which is below practical wisdom, and its exporter is theoretical intellect. The second witness is the references made by Master Javadi Amoli following the philosophy definition at the beginning of Asfar. In the thought of Master Javadi Amoli, philosophy is defined as definitive ontology; an Ontology, which includes conceptual recognition and argumental assertion of objects existence. What is being achieve by this description is that the monopoly of perception ability to theoretical intellect and the way in which practical intellect base on the theoretical intellect, is the foundation upon which his philosophical school is based. In this school, theoretical intellect and its levels, namely, empirical intellect, semi-abstract intellect, abstract intellect and pure intellect, have particular importance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Javadi Amoli
  • knowledge
  • will
  • Philosophy
  • theoretical intellect
  1. قرآن کریم.
  2. ابن‌أبی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین‌ (1405)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، تحقیق و تصحیح: مجتبى‌عراقى، 4 جلد، دار سیدالشهداء للنشر، قم.
  3. جوادی آملی، عبدالله (1386)، سرچشمه اندیشه، ج3، چاپ سوم، مرکز نشر اسراء، قم.
  4. ـــــــــــــــــــ (1387الف)، «حکمت متعالیه سیاست متعالیه دارد»؛ در سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول، به کوشش: شریف لک‌زایی، چاپ اول، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص67ـ92.
  5. ـــــــــــــــــــ (1387ب)، «چالش‌های حکمت متعالیه در مسألۀ سیاست»؛ در سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول، به کوشش: شریف لک‌زایی، چاپ اول، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص93ـ115.
  6. ـــــــــــــــــــ (1387ج)، «حکمت عملی و حکمت نظری و جایگاه حکمت سیاست متعالیه»؛ در سیاست متعالیه از منظر حکمت متعالیه، دفتر اول، به کوشش: شریف لک‌زایی، چاپ اول، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ص116ـ143.
  7. ـــــــــــــــــــ (1388)، شمس الوحی تبریزی، چاپ سوم، مرکز نشر اسراء، قم.
  8. ـــــــــــــــــــ (1389الف)، رحیق مختوم، ج1، تنظیم و تدوین: حمید پارسانیا، چاپ چهارم، مرکز نشر اسراء، قم.
  9. ـــــــــــــــــــ (1389ب)، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، تحقیق: حسین شفیعی، مرکز نشر اسراء، قم.
  10. ـــــــــــــــــــ (1389ج)، منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، تحقیق: احمد واعظی، چاپ چهارم، مرکز نشر اسراء، قم.
  11. ـــــــــــــــــــ (1396الف)، رحیق مختوم، ج20، تنظیم و تدوین: حمید پارسانیا، چاپ چهارم، مرکز نشر اسراء، قم.
  12. شیخ الرئیس ابن‌سینا (1379)، النجاة، تصحیح: محمدتقی دانش‌پژوه، دانشگاه تهران، تهران.
  13. ـــــــــــــــــــ (1404)، الشفاء (طبیعیات)، تصحیح: سعید زاید، مکتبة آیةالله مرعشی، قم.
  14. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفۀ ایران، تهران.
  15. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)، شرح اصول الکافی، 4جلد، تحقیق: محمد خواجوی، چاپ اول، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، قم.
  16. ــــــــــــــــــــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، 9 جلد، چاپ سوم، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
  17. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1371)، المیزان فی تفسیر القرآن، 20 جلد، چاپ دوم، انتشارات اسماعیلیان، قم.
  18. ــــــــــــــــــــــــــ (1372)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، با پاورقی‌های مرتضی مطهری، 5 جلد، چاپ هفتم، انتشارات صدرا، تهران.
  19. ــــــــــــــــــــــــــ (1428)، رسالة الاعتباریات، مجموعه رسائل علامه طباطبایی، تحقیق: شیخ صباح الربیعی، مکتبة فدک لاحیاء تراث.
  20. ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، مجموعة الرسائل العلامه، تصحیح: صباح ربیعی، چاپ اول، انتشارات باقیات، قم.
  21. مصباح، محمدتقی (1405)، تعلیقة علی نهایة الحکمة، مؤسسۀ در راه حق، قم.