بررسی تطبیقی تحلیلی نظریه تجسم اعمال باتکیه‌بر دیدگاه سید حیدر آملی و ملا هادی سبزواری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌پژوه رشته تخصصی فلسفه و کلام اسلامی حوزه علمیه مشهد.

2 استادیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مسئله تجسم اعمال یکی از مباحث مهم پیرامون معاد است که در آموزه‌های دینی مورد اشاره و تاکید قرار گرفته است و اندیشمندان بسیاری اعم از متکلمان، فیلسوفان و عرفا درباره آن سخن رانده‌اند. در این میان، عرفان و حکمت صدرایی به وجود رابطه عینی و تکوینی، میان اعمال انسان با ثواب و عقاب باور دارند. پژوهش حاضر با مبنا قراردادن دیدگاه سید حیدر آملی به‌عنوان نماینده عرفان و حکیم سبزواری به‌عنوان نماینده حکمت متعالیه، به شیوه توصیفی - تحلیلی، درصدد کشف شباهت‏ها، تفاوت‏ها و میزان تأثیرپذیری حکمت متعالیه از عرفان است. در پایان این نتیجه به‌دست‌آمده است که چیستی و چگونگی تجسم اعمال، از منظر هر دو اندیشمند بیانگر یک حقیقت است و دیدگاه حکمت متعالیه، قسیم دیدگاه عرفانی نیست. آنچه مسلم است، عرفان در تقریر این قاعده بر عینیّت و حضور اعمال انسان در مراتب وجودی، به‌صورت بالفعل اشاره دارد و حکمت صدرایی با تقریری برهانی و نوآوری‌های عقلانی، بر علیّت و ظهور ملکات نفس در مراتب مختلف وجودی تأکید می‏کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A comparative analytical study of the theory of visualization of actions Based on the views of Seyed Haidar Amoli and Mullah Hadi Sabzevari

نویسندگان [English]

  • ahmad velaiaty yazdi manesh 1
  • Mohammad Ali Vatandoost 2
1 Khorasan Seminary, Abbas Gholi Khan Specialized School, Holy Mashhad
2 Mohamad Ali Vatandoost, Assistant Professor and Faculty Member, Department of Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad.
چکیده [English]

The issue of the incarnation of deeds is one of the most important issues regarding the resurrection, which has been mentioned and emphasized in religious teachings and has been discussed by many thinkers, including theologians, philosophers and mystics. Meanwhile, Sadra’s mysticism and wisdom believe in the existence of an objective and formative relationship between human actions and reward and punishment. The present study, based on the views of Seyyed Haidar Amoli as a representative of mysticism and Hakim Sabzevari as a representative of transcendent wisdom, in a descriptive-analytical manner, seeks to discover the similarities, differences and the extent of transcendent wisdom from mysticism. In the end, it has been concluded that what and how actions are embodied from the point of view of both thinkers expresses a truth, and the view of transcendent wisdom is not a part of the mystical view. What is certain is that in interpreting this rule, mysticism refers to the objectivity and presence of human actions in the existential levels, and Sadra’s wisdom emphasizes the causality and emergence of the properties of the soul in different existential levels through argumentative interpretation and rational innovations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: incarnation of deeds
  • heavenly reincarnation
  • kingdom of deeds
  • Seyed Haidar Amoli
  • Mullah Hadi Sabzevari
1- قرآن کریم.
2- آملی، سیدحیدر، أنوار الحقیقة و أطوار الطریقة و أسرار الشریعة، مصحح: سید محسن موسوی تبریزی، چاپ اول، قم، نور علی نور، 1382ش.
3- ــــــــــــــ، تفسیر المحیط الأعظم، مصحح: سید محسن موسوی تبریزی، چاپ سوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1422ق.
4- ــــــــــــــ، جامع الأسرار و منبع الأنوار، چاپ اول، تهران، مرکز انتشارات علمی و فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ و آموزش عالی، 1368ش.
5- ــــــــــــــ، نقد النقود فی معرفة الوجود در جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، (2)1368ش.
6- ابن عربی، محی الدین، الفتوحات مکی، 4 جلد، بیروت، دار صادر، 1405ق.
7- ابن فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغه، مصحح: هارون عبد السلام، 6 جلد، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چاپ اول، 1404ق.
8- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، 15 جلد، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، 1414ق.
9- اصفهانی، محمد حسین، نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، بیروت، موسسه آل البیت، چاپ اول، 1429ق.
10- الحسینی، محمّد بن محمّد بن عبد الرزّاق، تاج العروس من جواهر القاموس، چاپ اول، بیروت، الناشر دار الهدایة، 1414ق.
11- جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، انتشارات اسراء، 1391ش.
12- جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح: تاج اللغه، مصحح: عطار، احمد عبدالغفور، چاپ اول، بیروت، 1376ق.
13- راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق بیروت، دارالعلم الدار الشامیة، تحقیق: صفوان عدنان داودی 1412 ق.
14- سبزواری، ملاهادی، شرح الأسماء الحسنی، مصحح: نجفقلی حبیبی، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران، 1372ش.
15- ــــــــــــــــــ، أسرار الحکم فی المفتتح و المختتم، مصحح: فیضی، کریم، قم، مطبوعات دینی، 1383ش.
16- ــــــــــــــــــ، شرح المنظومة (تعلیقات حسن زاده)، چاپ اول، تهران، نشر ناب، 1369ش.
17- ــــــــــــــــــ، شرح دعاء الصباح، مصحح: نجفقلی حبیبی، چاپ اول، تهران، دانشگاه تهران، (2)1372ش.
18- ــــــــــــــــــ، شرح مثنوی، مصحح: مصطفی بروجردی، چاپ اول، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، 1374ش.
19- ــــــــــــــــــ، تعلیقه بر اسفار، اسفار، بیروت، دار احیاء التراث العربی،چاچ پنجم، 1419ق.
20- شرتونی، سعید، أقرب الموارد، قم، مکتبه آیت الله مرعشی، 1361ش.
21- شیرازی، صدرالدین محمد، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ پنجم، 1419ق.
22- ــــــــــــــــــ، الشواهد الربوبیه، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، المرکز الجامعی للنشر، چاپ دوم، 1360.
23- ــــــــــــــــــ، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، 1363.
24- ــــــــــــــــــ، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
25- ــــــــــــــــــ، العرشیه، تصحیح غلامحسین آهنی، تهران، مولی، 1361.
26- ــــــــــــــــــ، رساله زاد المسافر، شرح بر زاد المسافر، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1381.
27- طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، 6 جلد، تهران، مرتضوی، چاپ سوم، 1375ش.
28- فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، 9 جلد، قم، نشر هجرت، چاپ دوم، 1409ق.
29- فناری، محمد بن حمزه، مصباح الانس، مصحح: محمد خواجوی، چاپ اول، تهران، مولی، 1374ش.
30- مجلسی، محمد باقر، حق الیقین، تهران، انتشارات اسلامیه، 1384ش.
31 ـ منصوری لاریجانی، اسماعیل، ساحت ربوبی، تهران، آیه، 1380ش.