بازخوانی ادله نقلی تجرد نفس از دیدگاه آیت‌الله جوادی‌آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری معارف اسلامیِ دانشگاه معارف اسلامی قم

چکیده

کیفیت و نحوه وجودی نفس از مسائل چالش برانگیز فلسفی کلامی است. فلاسفه و بیشتر متکلمان با تمسک به ادله عقلی و نقلی از تجرد نفس دفاع کرده‎اند؛ در مقابل، اغلب دین‎پژوهانِ نقل‎محور نیز با تأکید بر ادله نقلی از جسمانیت نفس جانب داری می‌کنند. با توجه به این تقابل، در این مقاله تلاش شد تا ادله نقلی مسأله به صورت مستقل مورد ارزیابی قرار گیرد. نویسنده برای نیل به این مهم، از نظرات آیت‎الله جوادی آملی بهره جسته و با روش کتابخانه‎ای، ابتدا مهم‎ترین ادلّه نقلی تجرد نفس را استخراج و سپس تحلیل و ارزیابی نموده است. نتیجه مقاله به روشنی نشان داده است که بر خلاف دیدگاه دین-پژوهانِ نقل‎محور، بیشتر ادله نقلی مورد استناد فلاسفه، به ویژه با تبیین و تحلیل آیت‌الله جوادی‌آملی، بر تجرد نفس دلالت دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Rereading the narrated evidences of celibacy from the perspective of Ayatollah Javadi Amoli

نویسنده [English]

  • ali ghadrdan gharamaleki
Ph.D. student of Qom Islamic Education University - Teacher of Allameh Tabatabai University of Tehran
چکیده [English]

One of the most important and challenging issues is the knowledge of wisdom, quality and the existence of the soul. Most rational theologians and theologians defend the abstraction of the soul by relying on rational and narrative arguments, while most theologians of the narrative and sectarian school emphasize the physicality of the soul by emphasizing the narrative arguments. Given this contrast, especially in the narrated arguments, the author decided to evaluate the narrated arguments of the issue independently in order to clarify the philosophers' claim that the reason for the abstraction of the soul is not limited to the rational arguments and the support and implication of the narrated arguments on Is celibacy correct or not? Therefore, the purpose of this research is, firstly, to explain the narrated evidences of selflessness in a coherent and independent way in the form of a research, and secondly, to evaluate these evidences whether they imply selflessness or not? For this purpose, Ayatollah Javadi Amoli, a contemporary scholar and commentator, has been discussed. By researching the libraries of narrated evidences that indicate the celibacy of the soul from the point of view of Ayatollah Javadi Amoli, the author has extracted and analyzed them. In this article, it will be clear that most of the narrated evidences of the sages, especially Ayatollah Javadi Amoli, indicate the abstraction of the soul.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Narrative Evidence of Selflessness
  • Ayatollah Javadi Amoli
  • Selflessness
  • Verses of Selflessness
  • Narrations of Selflessness

مراجع

 
 
1.      ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1404)، شرح نهج البلاغة، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
2.    ابن سینا، حسین (1404)، الشفاء، تحقیق سعید زاید، قم، مکتبة آیت الله مرعشی.
3.   ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404)‏، تحف العقول‏ عن آل الرسول6، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین‏.
4.    ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على (1369)، متشابه القرآن و مختلفه، قم، دار بیدار للنشر.
5.   ابن طاووس‏، علی بن موسی (1400)، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف‏، ج 1، قم، خیام.
6.    اصفهانی، میرزا مهدی (1385)، ابواب الهدی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
7.   برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371)، المحاسن، تحقیق جلال الدین محدث، ‏قم، دار الکتب الإسلامیة.
8.   تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1410)، غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح سید مهدی رجائی، ‏قم، دار الکتاب الإسلامی‏.
9.    تهرانی، میرزا جواد (1333)، میزان المطالب، تهران، چاپخانه آفتاب.
10.  جوادی‌آملی، عبدالله (1372الف)، انسان در اسلام، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
11.    ــــــــــــــــــ (1372ب)، تحریر تمهید القواعد، ج 1، تهران، انتشارات الزهراء.
12.  ــــــــــــــــــ (1379)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* سیره پیامبران (ع) در قرآن، تنظیم و نگارش علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء.
13.ــــــــــــــــــ (1380الف)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* معاد در قرآن، تنظیم علی زمانی قمشه‌ای، قم، مرکز نشر اسراء.
14.  ــــــــــــــــــ (1380ب)، انتظار بشر از دین، تحقیق و تنظیم محمدرضا مصطفی پور، قم، مرکز نشر اسراء.
15.ــــــــــــــــــ (1381الف)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* صورت و سیرت انسان در قرآن، تنظیم و ویرایش غلامعلی امین‌دین، قم، مرکز نشر اسراء.
16.  ــــــــــــــــــ (1381ب)، نسبت دین و دنیا، تحقیق و تنظیم علیرضا روغنی موفق، قم، مرکز نشر اسراء.
17.ــــــــــــــــــ (1382)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* حیات حقیقی انسان در قرآن، تنظیم و ویرایش غلامعلی امین‌دین، قم، مرکز نشر اسراء.
18.ــــــــــــــــــ (1383)، سرچشمه اندیشه، تحقیق و تنظیم عباس رحیمیان محقق، قم، مرکز نشر اسراء.
19.  ــــــــــــــــــ (1384الف)، تفسیر انسان به انسان، تحقیق و تنظیم محمد حسین الهی زاده، قم، مرکز نشر اسراء.
20.ــــــــــــــــــ (1384ب)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 7، تحقیق و تنظیم حسن واعظی محمدی، قم، مرکز نشر اسراء.
21.  ــــــــــــــــــ (1385الف)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 10 و 11، تحقیق و تنظیم سعید بندعلی، قم، مرکز نشر اسراء.
22.ــــــــــــــــــ (1385ب)، سروش هدایت، تحقیق و تنظیم سید محمد صادقی، قم، مرکز نشر اسراء.
23.          ــــــــــــــــــ (1386الف)، اسلام و محیط زیست، تحقیق و تنظیم عباس رحیمیان، قم، مرکز نشر اسراء.
24.ــــــــــــــــــ (1386ب)، رحیق مختوم* شرح حکمة متعالیة، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، قم، مرکز نشر اسراء.
25.ــــــــــــــــــ (1386ج)، شمس الوحی تبریزی، تحقیق و تنظیم علیرضا روغنی موفق، قم، مرکز نشر اسراء.
26.ــــــــــــــــــ (1387)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 13، 14 و 16، تحقیق و تنظیم عبدالکریم عابدینی، قم، مرکز نشر اسراء.
27.          ــــــــــــــــــ (1389الف)، وحی و نبوت، تحقیق و تنظیم مرتضی واعظ جوادی، قم، مرکز نشر اسراء.
28.ــــــــــــــــــ (1389ب)، قرآن حکیم از منظر امام رضا (ع)، ترجمه زینب کربلائی، قم، مرکز نشر اسراء.
29.ــــــــــــــــــ (1390)، زن در آئینه جلال و جمال، تحقیق و تنظیم محمد لطیفی، قم، مرکز نشر اسراء.
30.حلبی، علی بن ابراهیم (1427)، السیرة الحلبیة و هو الکتاب المسمی إنسان العیون فی سیرة الأمین المأمون، تصحیح عبدالله محمد خلیلی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
31.خوانسارى، محمد بن حسین (1366)، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم‏، تحقیق جلال الدین‏ حسینى ارموى محدث، تهران، دانشگاه تهران‏.
32.          سهروردی، یحیی (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمه هانری کربن و دیگران، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
33.         شریف الرضی، محمد بن حسین (1414)، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت.
34.         شهید اول، محمد بن مکی عاملی (1410)‏، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الائمة (ع)، تصحیح محمد باقر موحد ابطحی اصفهانی، قم، مدرسه امام مهدی (ع).
35.         شیخ صدوق، ابن بابویه (1376)‏، الأمالی، تهران، کتابچی.
36.          شیخ مفید، محمد بن محمد (1413الف)، تصحیح اعتقادات الإمامیة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
37.         ــــــــــــــــــ (1413ب)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید.
38.          ــــــــــــــــــ (1413ج)، الإختصاص‏، تحقیق علی اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
39.         صدرالمتألّهین‏، محمد بن ابراهیم شیرازی (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث‏، بیروت.
40.ــــــــــــــــــ (1383)، شرح أصول الکافی، به تصحیح محمد خواجوی و تحقیق علی عابدی شاهرودی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی‏.
41.  ــــــــــــــــــ (1422)، شرح الهدایة الأثیریة، تصحیح محمدمصطفی فولادکار، بیروت، موسسة التاریخ العربی‏.
42.صفّار، محمد بن حسن‏ (1404)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، تصحیح محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
43.          طباطبایی، محمد حسین (1422)، نهایة الحکمة، قم، نشر اسلامی.
44.ــــــــــــــــــ (1372)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
45.          طبرسی، احمد بن علی (1403)‏، الإحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمد باقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی‏.
46.رازی، محمد بن عمر (1407)، المطالب العالیه، تحقیق احمد حجازی السقاء، بیروت، دار الکتاب العربی.
47.         ــــــــــــــــــ (1420)، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بی جا، کتابخانه طهوری.
48.          فراهیدی، خلیل بن احمد‌ (1410)، العین‌، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم، نشر هجرت‌.
49.          قزوینی، شیخ مجتبی (1393)، بیان الفرقان، قزوین، حدیث امروز.
50.          ــــــــــــــــــ (بی‌تا)، رساله‌ای در معرفة النفس، نسخه خطی موجود درکتابخانه موسسه معارف اهل بیت(ع)، بی‌جا، بی‌نا.
51.کوفی ‌اهوازی، حسین بن سعید (1399)، الزهد، تحقیق غلامرضا عرفانیان، قم، المطبعة العلمیة.
52.          کلینی، محمد بن یعقوب (1407)‏، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
53.         مجلسی، محمد باقر (1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار( ع)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
54.         مروارید، حسنعلی (1418)، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، مشهد، آستان قدس رضوی.
55.         مکارم شیرازی، ناصر (1387)، پیام امام امیرالمومنین(ع)، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
56.         میرداماد، محمد باقر (1403)، التعلیقة علی أصول الکافی‏، به تحقیق سید مهدی رجائی‏، قم، الخیام.
 
1.      ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبة الله (1404)، شرح نهج البلاغة، به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
2.    ابن سینا، حسین (1404)، الشفاء، تحقیق سعید زاید، قم، مکتبة آیت الله مرعشی.
3.   ابن شعبه حرانی، حسن بن علی (1404)‏، تحف العقول‏ عن آل الرسول6، تصحیح علی اکبر غفاری، قم، جامعه مدرسین‏.
4.    ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على (1369)، متشابه القرآن و مختلفه، قم، دار بیدار للنشر.
5.   ابن طاووس‏، علی بن موسی (1400)، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف‏، ج 1، قم، خیام.
6.    اصفهانی، میرزا مهدی (1385)، ابواب الهدی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
7.   برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371)، المحاسن، تحقیق جلال الدین محدث، ‏قم، دار الکتب الإسلامیة.
8.   تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد (1410)، غرر الحکم و درر الکلم‏، تصحیح سید مهدی رجائی، ‏قم، دار الکتاب الإسلامی‏.
9.    تهرانی، میرزا جواد (1333)، میزان المطالب، تهران، چاپخانه آفتاب.
10.  جوادی‌آملی، عبدالله (1372الف)، انسان در اسلام، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجاء.
11.    ــــــــــــــــــ (1372ب)، تحریر تمهید القواعد، ج 1، تهران، انتشارات الزهراء.
12.  ــــــــــــــــــ (1379)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* سیره پیامبران (ع) در قرآن، تنظیم و نگارش علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء.
13.ــــــــــــــــــ (1380الف)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* معاد در قرآن، تنظیم علی زمانی قمشه‌ای، قم، مرکز نشر اسراء.
14.  ــــــــــــــــــ (1380ب)، انتظار بشر از دین، تحقیق و تنظیم محمدرضا مصطفی پور، قم، مرکز نشر اسراء.
15.ــــــــــــــــــ (1381الف)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* صورت و سیرت انسان در قرآن، تنظیم و ویرایش غلامعلی امین‌دین، قم، مرکز نشر اسراء.
16.  ــــــــــــــــــ (1381ب)، نسبت دین و دنیا، تحقیق و تنظیم علیرضا روغنی موفق، قم، مرکز نشر اسراء.
17.ــــــــــــــــــ (1382)، تفسیر موضوعی قرآن کریم* حیات حقیقی انسان در قرآن، تنظیم و ویرایش غلامعلی امین‌دین، قم، مرکز نشر اسراء.
18.ــــــــــــــــــ (1383)، سرچشمه اندیشه، تحقیق و تنظیم عباس رحیمیان محقق، قم، مرکز نشر اسراء.
19.  ــــــــــــــــــ (1384الف)، تفسیر انسان به انسان، تحقیق و تنظیم محمد حسین الهی زاده، قم، مرکز نشر اسراء.
20.ــــــــــــــــــ (1384ب)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 7، تحقیق و تنظیم حسن واعظی محمدی، قم، مرکز نشر اسراء.
21.  ــــــــــــــــــ (1385الف)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 10 و 11، تحقیق و تنظیم سعید بندعلی، قم، مرکز نشر اسراء.
22.ــــــــــــــــــ (1385ب)، سروش هدایت، تحقیق و تنظیم سید محمد صادقی، قم، مرکز نشر اسراء.
23.          ــــــــــــــــــ (1386الف)، اسلام و محیط زیست، تحقیق و تنظیم عباس رحیمیان، قم، مرکز نشر اسراء.
24.ــــــــــــــــــ (1386ب)، رحیق مختوم* شرح حکمة متعالیة، تنظیم و تدوین حمید پارسانیا، قم، مرکز نشر اسراء.
25.ــــــــــــــــــ (1386ج)، شمس الوحی تبریزی، تحقیق و تنظیم علیرضا روغنی موفق، قم، مرکز نشر اسراء.
26.ــــــــــــــــــ (1387)، تسنیم* تفسیر قرآن کریم، ج 13، 14 و 16، تحقیق و تنظیم عبدالکریم عابدینی، قم، مرکز نشر اسراء.
27.          ــــــــــــــــــ (1389الف)، وحی و نبوت، تحقیق و تنظیم مرتضی واعظ جوادی، قم، مرکز نشر اسراء.
28.ــــــــــــــــــ (1389ب)، قرآن حکیم از منظر امام رضا (ع)، ترجمه زینب کربلائی، قم، مرکز نشر اسراء.
29.ــــــــــــــــــ (1390)، زن در آئینه جلال و جمال، تحقیق و تنظیم محمد لطیفی، قم، مرکز نشر اسراء.
30.حلبی، علی بن ابراهیم (1427)، السیرة الحلبیة و هو الکتاب المسمی إنسان العیون فی سیرة الأمین المأمون، تصحیح عبدالله محمد خلیلی، بیروت، دار الکتب العلمیة.
31.خوانسارى، محمد بن حسین (1366)، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم‏، تحقیق جلال الدین‏ حسینى ارموى محدث، تهران، دانشگاه تهران‏.
32.          سهروردی، یحیی (1375)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمه هانری کربن و دیگران، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
33.         شریف الرضی، محمد بن حسین (1414)، نهج البلاغة، تحقیق صبحی صالح، قم، هجرت.
34.         شهید اول، محمد بن مکی عاملی (1410)‏، المزار فی کیفیة زیارات النبی و الائمة (ع)، تصحیح محمد باقر موحد ابطحی اصفهانی، قم، مدرسه امام مهدی (ع).
35.         شیخ صدوق، ابن بابویه (1376)‏، الأمالی، تهران، کتابچی.
36.          شیخ مفید، محمد بن محمد (1413الف)، تصحیح اعتقادات الإمامیة، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید.
37.         ــــــــــــــــــ (1413ب)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید.
38.          ــــــــــــــــــ (1413ج)، الإختصاص‏، تحقیق علی اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، الموتمر العالمی لالفیة الشیخ المفید.
39.         صدرالمتألّهین‏، محمد بن ابراهیم شیرازی (1981م)، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث‏، بیروت.
40.ــــــــــــــــــ (1383)، شرح أصول الکافی، به تصحیح محمد خواجوی و تحقیق علی عابدی شاهرودی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی‏.
41.  ــــــــــــــــــ (1422)، شرح الهدایة الأثیریة، تصحیح محمدمصطفی فولادکار، بیروت، موسسة التاریخ العربی‏.
42.صفّار، محمد بن حسن‏ (1404)، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد(ص)، تصحیح محسن بن عباسعلی کوچه باغی، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏.
43.          طباطبایی، محمد حسین (1422)، نهایة الحکمة، قم، نشر اسلامی.
44.ــــــــــــــــــ (1372)، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
45.          طبرسی، احمد بن علی (1403)‏، الإحتجاج علی أهل اللجاج، تحقیق محمد باقر خرسان، مشهد، نشر مرتضی‏.
46.رازی، محمد بن عمر (1407)، المطالب العالیه، تحقیق احمد حجازی السقاء، بیروت، دار الکتاب العربی.
47.         ــــــــــــــــــ (1420)، تفسیر کبیر(مفاتیح الغیب)، بی جا، کتابخانه طهوری.
48.          فراهیدی، خلیل بن احمد‌ (1410)، العین‌، تحقیق مهدی مخزومی و ابراهیم سامرائی، قم، نشر هجرت‌.
49.          قزوینی، شیخ مجتبی (1393)، بیان الفرقان، قزوین، حدیث امروز.
50.          ــــــــــــــــــ (بی‌تا)، رساله‌ای در معرفة النفس، نسخه خطی موجود درکتابخانه موسسه معارف اهل بیت(ع)، بی‌جا، بی‌نا.
51.کوفی ‌اهوازی، حسین بن سعید (1399)، الزهد، تحقیق غلامرضا عرفانیان، قم، المطبعة العلمیة.
52.          کلینی، محمد بن یعقوب (1407)‏، الکافی، تحقیق علی اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
53.         مجلسی، محمد باقر (1403)، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار( ع)، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
54.         مروارید، حسنعلی (1418)، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، مشهد، آستان قدس رضوی.
55.         مکارم شیرازی، ناصر (1387)، پیام امام امیرالمومنین(ع)، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
56.         میرداماد، محمد باقر (1403)، التعلیقة علی أصول الکافی‏، به تحقیق سید مهدی رجائی‏، قم، الخیام.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار