مقایسۀ نظریۀ علم دینی آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله مصباح یزدی و دکتر گلشنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد دانشگاه تهران

2 دانشگاه تهران

چکیده

علم دینی منظومه‌ای معرفتی دربارۀ جهان واقع است. تحقیق در مبانی فلسفی علم و مبانی دین‌شناختی نخستین گام به سوی سامان علم دینی است. پیدایش اصطلاح علم دینی در جامعۀ علمی کشور به محور برخی مجادلات مبدل گشته است، به گونه‌ای که در میان موافقان و مخالفان، با تقریرهای گوناگونی مواجهیم. توجه به میزان گستردگی نزاع موجود، نمایانگر این امر است که تنها بیان پذیرش یا عدم‌پذیرش علم دینی از جانب متفکران، به سبب تقریرهای متنوع، نظریۀ صاحب‌نظران را به‌وضوح ترسیم نخواهد کرد. بازخوانی مکرر دیدگاه‌ها به تنقیح محل نزاع و استحکام تقریر می‌انجامد. از میان قائلان به امکان علم دینی، به سبب اهمیت نظریۀ آیت‌الله جوادی آملی، آیت‌الله مصباح یزدی و دکتر گلشنی، نظریۀ علم دینی ایشان مقایسه و بر همین مبنا به جایگاه عقل و وحی در نظریات هر یک از این متفکران اشاره شده است. این نوشتار در پی آن است که با مقایسۀ دیدگاه‌ها، گامی در جهت روشنی مباحث علم دینی بردارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Comparison of Ayatollah Javadi Amoli, Ayatollah Mesbah Yazdi and Dr. Golshani's Religious Scienc

نویسندگان [English]

  • nazila akhlaghi 1
  • مهدی حسین زاده یزدی 2
1 university of Tehran
چکیده [English]

 
The religious science is epistemic systems about the real world. The study of the philosophical foundations of science and the principles of theology is the first step towards the establishment of religious science. The emergence of the term religious science in the country's scientific community has become the center of some controversy, so that we encounter a number of contradictions among proponents and opponents. Given the extent of the controversy, the fact that the mere expression of the acceptance or non-acceptance of religious science by the thinkers, due to the various statements, does not clearly trace the theory of scholars. Frequent recurrences of views give rise to controversy and rigidity. Among those who believe in the possibility of religious knowledge, due to the importance of the theory of Ayatollah Javadi Amoli, Ayatollah Mesbah Yazdi and Dr. Golshani, we compared their theories of religious science and based on this, pointed out the position of reason and revelation in the views of each of these thinkers. This article seeks to make a step towards the clarity of religious science by comparing views.
 
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: religious science
  • Javadi Amoli
  • Mesbah Yazdi
  • Golshani
پارسانیا، حمید (1389)، هستی و هبوط (انسان در اسلام)، نشر معارف، قم.
ـــــــ (1393)، «گفتگو: نقد نقد در پرتو ایضاح مفهومی نظریۀ علم دینی آیت‌الله جوادی آملی»، کتاب نقد، شمارۀ 70 و 71، بهار و تابستان، ص 229ـ284.
جوادی آملی، عبدالله (1378الف)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، فطرت در قرآن، جلد 12، تنظیم: حجت‌الاسلام محمدرضا مصطفی‌پور، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1378ب)، «نگاهی فراروی وحدت حوزه و دانشگاه»، مجموعه مقالات و مصاحبه‌های برگزیدۀ حوزه در دانشگاه (کتاب اول)، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، قم.
ـــــــ (1381الف)، سلسله بحث‌های فلسفۀ دین، فلسفۀ حقوق بشر، چاپ سوم، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1381ب)، «عقل و دین»، نشریۀ پاسدار اسلام، شمارۀ 247.
ـــــــ (1381ج)، «عقل و دین»، نشریۀ پاسدار اسلام، شمارۀ 254.
ـــــــ (1381د)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، وحی و نبوت در قرآن، جلد 3، تنظیم: حجت‌الاسلام علی زمانی قمشه‌ای، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1382الف)، انتظار بشر از دین، چاپ دوم، تنظیم: محمدرضا مصطفی‌پور، مرکز نشر اسرا، قم.
 ـــــــ (1382ب)، تفسیر موضوعی قرآن کریم، حیات حقیقی انسان در قرآن، جلد 15، حجت‌الاسلام غلامعلی امین، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1382ج)، سرچشمۀ اندیشه، جلد اول، تنظیم: حجت‌الاسلام عباس رحیمیان، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1386الف)، اسلام و محیط زیست، چاپ سوم، تحقیق و تنظیم: حجت‌الاسلام عباس رحیمیان، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1386ب)، شریعت در آینۀ معرفت، چاپ پنجم، تنظیم: حمید پارسانیا، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1388) «تبیین برخی مطالب منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی»، فصلنامۀ اسرا، شمارۀ دو، زمستان، ص 17ـ40.
ـــــــ (1390)، تسنیم، جلد اول، چاپ نهم، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1392الف)، «فلسفۀ الهی در محال بودن علم دینی»، کتاب نقد، شمارۀ 69، زمستان، ص 23ـ43.
ـــــــ (1392ب)، تبیین براهین اثبات خدا تعالی شانه، چاپ هفتم، تحقیق: حمید پارسانیا، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (1393) منزلت عقل در هندسۀ معرفت دینی، چاپ هفتم، تنظیم: حجت‌الاسلام احمد واعظی، مرکز نشر اسرا، قم.
ـــــــ (بی‌تا)، «علوم انسانی در صبغۀ اسلامی»، نشریۀ عیار، شمارۀ23،، ص 7ـ18.
حسین‌زاده یزدی، مهدی؛ نازیلا اخلاقی (1393)، «علم دینی در مقام توصیف و توصیه؛ بازخوانی نظریۀ علم دینی استاد مصباح یزدی»، نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، پاییز و زمستان، ص359ـ381.
خسروپناه، عبدالحسین؛ قاسم بابایی (1393)، «نقد و ارزیابی: فرایند علم دینی از نظرگاه آیت‌الله جوادی آملی»، کتاب نقد، شمارۀ 70 و 71، بهار و تابستان، ص 69ـ112.
شریفی، احمدحسین (1393)، مبانی علوم انسانی اسلامی، توسعۀ آفتاب، تهران.
فنایی اشکوری، محمد (1388)، «جایگاه عقل و وحی در هندسۀ معرفت بشری، تحلیل و بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی در کتاب منزلت عقل در هندسۀ معرفت بشری»، معرفت فلسفی، شمارۀ چهارم، تابستان، ص 37ـ66.
گروهی از نویسندگان زیر نظر محمدتقی مصباح یزدی (1391)، فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی، چاپ دوم، انتشارات مدرسه.
گلشنی، مهدی (1375)، قرآن و علوم طبیعت، چاپ اول، نشر مطهر، تهران.
ـــــــ (1384)، «جریان زیرزمینی ذهن 1 و 2» بازتاب اندیشه، شهریور، شمارۀ 65، ص 14ـ20.
ـــــــ (1387) آیا علم می‌تواند دین را نادیده بگیرد؟، ترجمۀ بتول نجفی، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، تهران.
ـــــــ (1389الف)، «چرا علم دینی؟»، فصلنامۀ اسراء، زمستان، سال سوم، شمارۀ دوم، پیاپی ششم، ص 15ـ26.
ـــــــ (1391)، «استاد مطهری و نقش بنیادی فلسفه در ربط علم به دین»، تماشاگه راز، زمستان، سال اول، شمارۀ چهارم، ص 25ـ48.
ـــــــ (1392)، از علم سکولار تا علم دینی، چاپ ششم، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
ـــــــ (1393الف)، علم، دین و فلسفه، چاپ اول، کانون اندیشۀ جوان، تهران.
ـــــــ (1395)، مصاحبه‌کننده: نازیلا اخلاقی،« رئالیـسم نقـابدار؛ پاسخ دکتر گلشنی به منتقدان خود» فصلنامۀ تخصصی علوم انسانی اسلامی صدرا، تابستان 1395، شمارۀ 18، ص 213-220.
گلشنی، مهدی؛ علیرضا سبحانی (1393ب)، «تک‌جهانی یا چندجهانی از نظر برخی اندیشمندان مسلمان متقدم»، فلسفۀ علم، بهار و تابستان، شمارۀ اول، سال چهارم، ص 109ـ137.
گلشنی، مهدی؛ فرشاد فرشته صنیعی (1379)، «علم و جست‌وجوی معنویت: نگرش یک مسلمان»، نامۀ علم و دین، بهار و تابستان، شمارۀ 7 و 8، ص 1ـ36.
مصباح یزدی، محمدتقی (1389) جستارهایی در فلسفۀ علوم انسانی از دیدگاه حضرت علامه آیت‌الله مصباح یزدی، دبیرخانۀ همایش مبانی فلسفی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم.
ـــــــ (1389ب)، «بررسی جایگاه علم دینی»، سخنان علامه آیت‌الله مصباح، در هشتمین هم‌اندیشی وحدت حوزه و دانشگاه (29/9/1389).
ـــــــ (1391الف)، آموزش فلسفه، جلد اول، چاپ سیزدهم، سازمان تبلیغات اسلامی و شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، تهران.
ـــــــ (1391ب)، نظریۀ سیاسی اسلام 2، چاپ ششم، تحقیق و نگارش: کریم سبحانی، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم.
ـــــــ (1391ج)، علم دینی، جلسۀ چهارم (4/3/1391): http://mesbahyazdi. ir/
ـــــــ (1393)، رابطۀ علم و دین، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم.
موحد ابطحی، سید محمدتقی (1391)، «انحلال مسئلۀ علم دینی در دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی»، نشریۀ ذهن، شمارۀ 50، تابستان، ص 5ـ25