دلالت معنایی مفاهیم جزئی و نقش آن‌ها در منطق ارسطویی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه باقر العلوم علیه السلام

چکیده

بیشتر منطق‌دانان ارسطویی مفاهیم را به کلی و جزئی تقسیم و تمایز آن‌ها را تبیین می‌کنند؛ اما برخی معتقدند مفهوم جزئی وجود ندارد و تمام مفاهیم کلی‌اند. به‌نظر می‌رسد برای روشن شدن سرنوشت این تقسیم، باید ملاک تمایز مفهوم جزئی و کلی را به‌درستی تبیین کنیم. با روشن شدن این ملاک،  میزان دلالت معنایی هریک از این‌دو مفهوم و تبیین صدق و کذب گزاره‌های متشکل از آن‌ها نیز روشن می‌شود. منطق‌دانان معتقدند نمی‌توان از مفاهیم جزئی در علوم برهانی بهره برد؛ زیرا علم یقینیِ همیشگی در اختیار انسان قرار نمی‌دهند؛ بااین‌حال، گاهی از مفاهیم جزئی در علوم برهانی استفاده شده است و برخی معتقدند قضایای متشکل از مفاهیم جزئی، یقین دائم برای انسان ایجاد می‌کنند. شاید بتوان سخن ایشان را باتوجه‌به سخن حکمای پیشین توجیه کرد. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Signification of Particular Concepts and their Role in Aristotelian Logic

چکیده [English]

Aristotelian logicians for the most part divide concepts into universal and particular and then discriminate and explain them. But some scholars like Ayat Allah Javadi Amoli believe that there is no particular concept and all concepts are universal. It seems that, for the destiny of this division being clear, it is necessary to explain plainly the distinction criterion for particular and universal concepts. When this criterion being clarified, the signification of these two kinds of concepts and the explanation of true and false propositions containing them will be clarified too. Logicians believe that particular concepts have no use in argumentative sciences, because they do not provide a persistent, certain science. However, sometimes some particular concepts have been used in argumentative sciences and there are scholars who believe that statements containing particular concepts could make persistent certainty for men. Their remarks may be justifiable in the light of earlier scholars’ sayings.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Particular Concept (Proper Noun)
  • Universal Concept
  • Argumentation
  • certainty
ابن رشد، محمد بن احمد، (1982) تلخیص برهان، تحقیق محمود قاسم، الهیئه المصریه العامه للکتاب، قاهره.
ابن سینا، حسین بن عبد الله، (1405)، منطق المشرقیین، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، قم.
ـــــــ ، (1371)، منطق شفا، تحقیق ابراهیم مدکور، المطبعة الامیریة، قاهره.
ـــــــ ، (1375)، الاشارات و التنبیهات ( با شرح نصیرالدین طوسی و شرح الشرح قطب‌الدین الرازی)، نشر البلاغة، قم.
ـــــــ ، (1364)، نجاة من الغرق فی بحر الضلالات، ویرایش محمد دانش پژوه، دانشگاه تهران، تهران.
ـــــــ ، (1360)، دانش نامه علایی، تصحیح احمد خراسانی، کتابخانه فارابی، تهران.
ـــــــ ، (1376)، الهیات شفا، تحقیق حسن زاده آملی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
ـــــــ ، (1400)، عیون الحکمة در رسائل شیخ الرئیس،گرد آورنده محسن بیدارفر، انتشارات بیدار، قم.
ـــــــ ، (1386)، تعلیقات، بوستان کتاب، قم.
ابن زرعة، عیسی بن اسحق، (1994)، منطق ابن زرعه، تحقیق جیرار جیهامی و رفیق العجم، دار الفکر اللبنانی، بیروت.
ابن کمونه، سعد بن منصور، (1403) جدید فی الحکمة، تحقیق مرعید الکبیسی، وزارت اوقاف و شوون دینی، بغداد.
اخوان الصفا، (1999)، رسائل اخوان الصفا و خلّان الوفاء، دار صادر، بیروت.
ارسطو، (1980) ، منطق ارسطو، تحقیق و مقدمه‌یِ عبدالرحمن بدوی، دارالقلم، بیروت.
امیل بریه، (1374)، تاریخ فلسفه، ترجمه علی مراد داودی، مرکز نشر دانشگاهی, تهران.
بهمنیار بن مرزبان، ابو الحسن، (1357)، تحصیل، تصحیح مرتضی مطهری، دانشگاه تهران، تهران.
تفتازانی، مسعود بن عمر، (1421)، تهذیب المنطق در حاشیه مولی عبد الله، موسسه نشر اسلامی، قم.
جوادی آملی، عبدالله، (1375)، رحیق مختوم، تدوینِ حمید پارسانیا، اسراء، قم.
ـــــــ ، (1387)، تحریر تمهید القواعد، تدوین حمید پارسانیا، اسراء، قم.
حلی،‌ حسن بن یوسف بن مطهر، (1379)، الاسرار الخفیة فی العلوم العقلیة، بوستان کتاب، قم.
خونجی، افضل الدین محمد، (1373) کشف الاسرار عن غوامض الافکار، پایان نامه‌ حسن ابراهیمی، دانشگاه تهران، تهران.
دوانی، جلال الدین محمد، (1305)، حاشیة تهذیب دوانی، حاج محمد افندیک، ترکیه.
ساوی، عمر بن سهلان،  (1993)، بصائر النصیریة، دار الفکر، بیروت.
سهروردی، یحیی بن حبش، (1334)، منطق تلویحات، دانشگاه تهران، تهران.
شهرزورى، شمس الدین محمد، (1372)، شرح حکمة الاشراق، تصحیح حسین ضیایی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
شهرزوری، شمس الدین محمد، (1382 )ش، رسائل شجرة الالهیة فی علوم و الحقایق الربانیة، تصحیح نجفقلی حبیبی، موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران.
صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، (1981)، حکمة متعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
ـــــــ ، (1388)، تعلیقات علی شرح حکمت الاشراق، تحقیق سید محمد موسوی،‌ حکمت، تهران.
طباطبایی، محمد حسین، (1387ش)، نهایه الحکمة، با تعلیقات غلامرضا فیاضی، موسسه امام خمینی، قم.
ـــــــ ، (1422)، بدایه الحکمه، تصحیح عباسعلی زارعی، موسسه نشر اسلامی، قم.
ـــــــ ، (1410)، حاشیة اسفار در اسفار الاربعه، دارإحیاء التراث العربی، بیروت.
ـــــــ ، (1387)، برهان، همراه با ترجمة قوام صفری، چاپ دوم، بوستان کتاب، قم.
طوسی، نصیرالدین، (1375)، اساس الاقتباس، تعلیقه عبدالله انوار، چاپ اول،  نشر مرکز، تهران.
ـــــــ ، (1370)، تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار (در کتاب منطق ومباحث الفاظ)، دانشگاه تهران، تهران .
ـــــــ ، (1359)، تلخیص المحصل معروف به نقد المحصل، به اهتمام عبد الله نورانی، دانشگاه تهران، تهران.
عبودیت، عبد الرسول، (1386)، نظام حکمت صدرایی، قموسسه امام خمینی، قم.
العطار، ابوالسعادات حسن بن محمد، (1997)، حاشیه العطار علی شرح الخبیصی، دار احیاء الکتب العربیة، قاهره.
غزالی، محمد بن محمد، (1994)، محک النظر، تحقیق رفیق العجم، دار الفکر اللبنانی، بیروت.
ـــــــ ،  (1994)، معیار العلم فی فن المنطق، مقدم علی بوملحم، دار الفکر اللبنانی، بیروت.
فارابی، محمد بن محمد، (1404)، الفاظ المستعملة فی المنطق، تصحیح محسن مهدی، الزهراء، تهران.
ـــــــ ، (1408)، منطقیات، تحقیق محمدتقی دانش پژوه، مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی، ـــــــ ، (1405)، فصول منتزعة، تحقیق فوزی متری نجار، الزهرا، تهران.
فخر رازی، محمد بن عمر، (1384)، شرح اشارات، تصحیح علیرضا نجف زاده، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.
فرفوریوس، (1980)، ایساغوجی در منطق ارسطو، تصحیحِ عبدالرحمن بدوی، دار القلم، بیروت.
فیاضی، غلام رضا،‌ (1421)، تعلیقات در منطق مظفر، موسسه نشر اسلامی، قم.
قطب الدین رازی، محمد بن محمد، (1382)، تحریر القواعد المنطقیة فی شرح الرساله الشمسیة، حواشی سید شریف جرجانی، تصحیح محسن بیدارفر، انتشارات بیدار، قم.
ـــــــ ، (بی تا)، لوامع الاسرار فی شرح مطالع الانوار، انتشارات کتبی نجفی، قم.
قطب الدین شیرازی، محمود بن مسعود، (1380)، شرح حکمة الاشراق، به اهتمام عبد الله نورانی، موسسه مطالعات اسلامی، تهران.
کاپلستون، فردریک، (1384) تاریخ فلسفه، ترجمه مجتبوی، انتشارات علمی فرهنگی، تهران.
محمد علی، (1421)، حواشی الحاشیة در حاشیه مولی عبدالله، موسسه نشر اسلامی، قم.
مصباح یزدی، محمد تقی، (1384) ترجمه و شرح برهان شفاء، نگارش محسن غرویان، ‌موسسه امام خمینی، قم.
مطهری، مرتضی، (1374) شرح مبسوط منظومه (در مجموعه آثار ج5)، انتشارات صدرا، تهران.
مظفر، محمد رضا، (1421)، المنطق، تعلیقات غلامرضا فیاضی، موسسه نشر اسلامی، قم.
هاک، سوزان، (1382)، فلسفه منطق، ترجمه سید محمد علی حجتی، کتاب طه، تهران.
هروی، میرزاهد (بیتا)، التعلیقه، بیجا.
یزدی، مولی عبدالله، (1421ق)، الحاشیة علی تهذیب المنطق، موسسه نشر اسلامی، قم.