بررسی ویژگی‌های شرح فصوص الحکم محبّ‌اللّه اللّه‌آبادی و جایگاه آن در میان دیگر شروح (مقایسه با شرح قیصری و بر اساس نسخه خطی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

2 استادیار گروه تصوف و عرفان اسلامی دانشکده عرفان دانشگاه ادیان و مذاهب

3 استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

محبّ‌اللّه اللّه‌آبادی از بزرگان سلسلۀ چشتیه در هندوستان و از مدافعان سرسخت ابن‌عربی و اندیشه وحدت وجود است. این مقاله ویژگی‌های شرح فارسی اللّه‌آبادی (نسخه خطی) را بررسی می‌کند. مقاله می‌کوشد با تقسیم ویژگی‌ها به دو دستۀ صوری (روشی) و محتوایی با تمرکز بر محتوا کیفیت و جایگاه شرح اللّه‌آبادی را در میان شروح مختلف فصوص نشان دهد. تمرکز اصلی مقاله بر خرده‌گیری‌های ملایم اللّه‌آبادی بر ابن‌عربی و نیز انتقادات او بر قیصری و شارحان دیگر خواهد بود. نتیجه آنکه به‌رغم دقت‌ورزی‌های اللّه‌آبادی، که نشان از شخصیت مستقل و نیز تسلط او بر متن دارد، بجز چند مورد اختلافِ عمدتاً استحسانی در تفسیر آیات قرآنی، عمدۀ خرده‌گیری‌های معدود او نسبت به ابن‌عربی در حوزۀ لفظی و عبارت‌پردازی قرار می‌گیرد. اشکالات او به قیصری نیز منحصر در تفسیر لفظیِ متن فصوص است و هیچگاه از چارچوب اندیشه‌ورزی حاکم بر عرفان نظری ـ که آثار قیصری از جَلَوات مهم آن محسوب می‌شود ـ خارج نمی‌شود. با این‌همه، در میان معدود شروح فارسیِ فصوص، شرح اللّه‌آبادی مستقل‌ترین شرح فصوص نسبت به شرح قیصری است و در مجموع، می‌توان «ارزش افزودۀ» شرح اللّه‌آبادی را در ترجمۀ تفسیری دقیق او از فصوص به فارسی دانست که البته از فارسی معاصر دور است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the features of Mohibullah Allahabadi's commentary of Fusus al-Hikm and its place among other commentaries (compared Qeisari's commentary and based on the manuscript)

نویسندگان [English]

  • Motahareh Shokouei pour Ali Nam 1
  • Reza Elahimanesh 2
  • Mohammad Keivanfar 3
1 Doctoral student of Sufism and Islamic mysticism at the University of Religions and Denominations
2 Member of Department of Sufism and islamiac Mysticism, Faculty of Mysticism University of Religions and Denominations
3 faculty member Department of Islamic philosophy and theology University of religions and denominations
چکیده [English]

Mohibullah Allahabadi is one of the elders of the Chishtiyya dynasty in India and one of the staunch defenders of Ibn Arabi and the idea of unity of Being. This article examines the features of Allahabadi's Farsi commentary (manuscript). The article tries to show the quality and position of Allahabadi's commentary among the different commentaries of Fusus by dividing the features into two categories: formal (method) and content, focusing on the content. The main focus of the article will be on Allahabadi's mild criticisms of Ibn Arabi as well as his criticisms of Qeisari and other commentators. The result is that, despite Allahabadi's meticulousness, which shows his independent character and mastery of the text, except for a few cases of mostly favorable differences in the interpretation of Quranic verses, most of his few criticisms towards Ibn Arabi are in the field of vocabulary and phrasing. His objections to Qeisari are also limited to the literal interpretation of the text of Fusus and never leave the framework of thinking that governs theoretical mysticism, of which Qeisari's works are considered one of the most important aspects. However, among the few Persian commentaries of Fusus, Allahabadi's commentary is the most independent commentary on Fusus compared to Qeisari's, and in general, the "added value" of Allahabadi's commentary can be seen in his accurate translation of Fusus into Persian, which is of course far from contemporary Persian.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Arabi
  • Fusus al-Hikm
  • commentary of Fusus al-Hikm
  • Mohibullah AllahAbadi
  • Davood Qeisari
  • Manuscript

مراجع

  1. آریا، غلامعلی، طریقه چشتیه در هند و پاکستان، ناشر زوار، تهران، ۱۳۶۵.
  2. آشتیانی، سید جلال الدین، (الف)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1370.
  3. آشتیانی، سید جلال الدین، (ب)، پیشگفتار بر نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص عبدالرحمن جامی، تصحیح ویلیام چیتیک، انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، 1370.
  4. آملی، سید حیدر، المقدّمات من نصّ النصوص، تصحیح هانری کربن، انتشارات توس، تهران، 1375.
  5. ابن ترکه، شرح فصوص الحکم، تصحیح محسن بیدارفر، ناشر بیدار، قم، 1378.
  6. ابن عربی، محی الدین، فصوص الحکم، تصحیح ابوالعلاء عفیفی، انتشارات الزهرا، تهران، 1370.
  7. ارشادی نیا، اکبر، مقدمه شرح فصوص الحکم تلمسانی، ناشر سخن، تهران، 1392.
  8. اشرف، وجیه الدین، بحر زخّار، تصحیح آذرمیدخت صفوی، ناشر مرکز تحقیقات فارسی دانشگاه اسلامی علیگره، 2011م.
  9. اللّه‌آبادی، محبّ‌اللّه، شرح فارسی فصوص الحکم، نسخه خطی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت، 18215.
  10. الله آبادی، محب الله، شرح التسویة بین الافادة و القبول، رساله در وحدت وجود ابن عربی، تصحیح ملیحه معلم، انتشارات مولی، 1395.
  11. بابا رکن الدین شیرازی (بابارکنا)، مسعود بن عبدالله، نصوص الخصوص فی ترجمة الفصوص، تصحیح حامد ناجی، ناشر سخن، تهران، 1395.
  12. جامی، عبدالرحمان، شرح فصوص الحکم، تصحیح عاصم ابراهیم الکیالی، دار الکتب العلمیه، بیروت، 1425.
  13. جامی، عبدالرحمان، نفحات الانس، تصحیح محمود عابدی، انتشارات اطلاعات، تهران، 1375.
  14. جندی، مؤیدالدین، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال آشتیانی، ناشر بوستان کتاب، قم، 1423.
  15. جوادی آملی، عبداللّه، رحیق مختوم، شرح حکمت متعالیه، جلد دوم اسفار، انتشارات اسرا، قم، 1387.
  16. چشتی، الله دیه، خواجگان چشت (سیر الاقطاب)، تصحیح محمد سرور مولایی، ناشر علم، تهران، 1385.
  17. حجتی نجف آبادی، یاسر و دیگران، «معرفی شرح فصوص الحکم محب‌اللّه اله‌آبادی و بررسی واژه‌‌های مهجور فارسی آن»، پژوهش زبان و ادبیات فارسی، تابستان 1398، شماره 53، صص 75-100.
  18. حجتی نجف آبادی، یاسر و دیگران، «بررسی سبک آموزشی و شیوه‌های صحیح تدریس در شرح فصوص الحکم محبّ‌اللّه اله‌آبادی»، نثرپژوهی ادب فارسی، بهار و تابستان 1399، شمارۀ 47، صص 29-51.
  19. الحسنی، عبدالحی، الإعلام بمن فی تاریخ الهند من الأعلام (نزهة الخواطر و بهجة المسامع و النواظر) (۸ جلد)، نشر دار ابن حزم، بیروت، ۱۴۲۰ق.
  20. خوارزمی، تاج الدین حسین، شرح فصوص الحکم، تصحیح نجیب مایل هروی، ناشر مولی، تهران، 1368.
  21. صدرالمتألهین شیرازی، محمد، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعة، 9ج، بیروت، 1981.
  22. عبدالشکور ریوانی، محمد، تحفة الفضلاء فی تراجم الکملاء (تذکره علمای هند)، نشر مجمع ذخایر اسلامی، ۱۳۹۱.
  23. فرغانی، سعیدالدین، مشارق الدراری، شرح تائیه ابن فارض، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، قم، 1379.
  • القونوی، صدرالدین محمد، الفکوک، انتشارات مولی، تهران، 1371.
  • قیصری، داود، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال آشتیانی، ناشر علمی و فرهنگی، تهران، 1375.
  • کاشانی، عبدالرزاق، شرح فصوص الحکم، ناشر بیدار، قم، 1370.
  1. مایل هروی، نجیب، مقدمه در نفحة الروح و تحفة الفتوح مؤیدالدین جندی، تصحیح نجیب مایل هروی، انتشارات مولی، تهران، 1362.
  • مایل هروی، نجیب، یادداشت یکم در شرح مثنوی مولویِ ولی محمد اکبرآبادی، انتشارات قطره، تهران، 1383.
  • یحیی عثمان، مولفات ابن عربی، تاریخها و تصنیفها، ترجمه عن الفرنسیه احمد الطیب، دار الهدایه و دار الصابونی، قاهره، 1413.
  1. Ansari, Mohd. Javed, "Thought of Muhibbullah Allahabadi", Submitted for the award of the degree of Doctor of Philosophy in Islamic Studies, Department of Islamic Studies, Aligarh Muslim University, Aligarh (India), 2006.
  2. Chittick, William, "Notes on Ibn Al- Arabi's Influence in the Subcontinent", in The Muslim World, Vol. LXXXII, No. 3-4, July-October 1992.
  3. Lipton, G. A., "Muhibb Allah Ilahabadi's The Equivalence between Giving and Receiving", a thesis for the degree of Master of Arts in the Department of Religious Studies, University of North Carolina, Chapel Hill, 2007.
  4. Moalem, Malihe, “Sufi Thoughts of Muhibbullah Ilahabadi and His Concept of Wahdat ul-Wujud", Phd Diss, Hamdard University, 2007.
  5. Nair, Shankar, "MuhibbAllah Ilahabadi on Ontology: Debates over the Nature of Being", in Oxford Handbook of Indian Philosophy, Edited by Jonardon Ganeri, , Oxford University Press, 2017.
  6. Nair, Shankar, Translating Wisdom : Hindu-Muslim intellectual interactions in early modern South Asia, Oakland, California: University of California Press, 2020
  7. Rizvi, S.A.A, A History of Sufism in India, Reprinted by Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd., 1992.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار