نقادی دیدگاه های معاصر درباره انتساب اصالت ماهیت به سهروردی و وجوه برتری نظریه آیت الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

پژوهندگان در این نگاشت بر این باورند که نزاع اصالت وجود یا ماهیت نه تنها لفظی نیست بلکه یک چالش متافیزیکی مهم میان اصالت وحدت با اصالت کثرت محسوب می‌شود که  هریک از این دو اصل می تواند نتایج کلامی متفاوتی را در پی داشته باشد. پیرامون انتساب اصالت ماهیت به سهروردی در بین محققان معاصر سه دیدگاه مهم را می‌توان از هم تفکیک کرد: نخست، دیدگاهی که  انتساب اصالت ماهیت به شیخ اشراق را نفی می‌کند و حتی وی را مبتکر اصالت وجود می‌داند. دوم، نظرگاهی که این انتساب را به صراحت نفی نمی‌کند اما براساس شواهدی از اصالت وجود در سخنان او، چنین می‌انگارد که روح حکمت اشراق اصالت وجودی است. سوم، دیدگاه آیت الله جوادی آملی و برخی محققان دیگر که نظام حکمت سهروردی را مبتنی بر اصالت ماهیت و کثرت و از این رو در مقابل نظام اصالت وجود صدرایی ، که مبتنی بر وحدت وجود است، می‌پندارد. نگارندگان در این پژوهش با روشی تحلیلی انتقادی، بر پایه مطالعه آثار سهروردی و سهروردی ‌پژوهان، می‌کوشند ضمن نقادی دیدگاه های سه گانه، وجوه برتری نظرگاه آیت الله جوادی آملی را تبیین نمایند و ادله خود بر رد دیدگاه‌های دیگر را به منصه ظهور رسانند.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Critical Review of Contemporary Views on the Attribution of the Principality of Essence to Suhrawardi and the superior aspects of Ayatollah Javadi Amoli theory

نویسندگان [English]

  • morteza erfani
  • hassan rahbar
Faculty of Theology and Islamic Teaching
چکیده [English]

The authors of this article believe that the conflict between the Principality of existence or Essence is not only verbal but also an important metaphysical challenge between the Originality of Unity and the Originality of Plurality, each of which can have different theological consequences. Regarding the attribution of the the Principality of Essence to Suhrawardi among contemporary scholars, three important views can be distinguished: First, a view that denies the attribution of the Principality of Essence to Sheikh Ishraq and even considers him the originator of the Principality of Existence. Second, a view that does not explicitly deny this attribution, but based on evidence of the Principality of Existence in his words, concludes that the Principality of Existence is the basis of Suhrawardi''s philosophy. Third, the view of Ayatollah Javadi Amoli and some other scholars who consider the system of Suhrawardi''s philosophy based on the Principality of Essence and plurality and therefore contrast it with Mulla Sadra''s philosophical system, which is based on the unity of existence. In this article, the authors use a critical analytical method, based on the study of the works of Suhrawardi and his researchers, while criticizing the three views, to explain the superiority of Ayatollah Javadi Amoli''s point of view and to present their arguments for rejecting other views.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Principality of Essence
  • Principality of Existence
  • Suhrawardi
  • Unity
  • Plurality
  • Ayatollah Javadi Amoli
  1. آشتیانی، سید جلال الدین (1378)، شرح حال و آرای فلسفی ملاصدرا، قم: بوستان کتاب.
  2. ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1366)، شعاع اندیشه و شهود در فلسفه سهروردی، تهران: انتشارات حکمت، چاپ دوم.
  3. ابن‌سینا (1404 الف)، الشفاء، الالهیات، به تصحیح سعید زائد الاب قنواتی، قم: انتشارات آیه الله مرعشی نجفی.
  4. ______ (1404 ب)، التعلیقات، با مقدمه و تحقیق دکتر عبدالرحمن بدوی، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  5. احمدی، احمد (1388)، «بحث ماهیت و وجود در ابن سینا و ابن رشد و نقد آن» در: دوفصلنامه حکمت سینوی (مشکوۀ النور)، سال سیزدهم، پاییز و زمستان 1388، ص5-21.
  6. ______ (1390)، بن لایه‌های شناخت، تهران: انتشارات سمت، چاپ دوم.
  7. جوادی آملی، آیت‌لله عبدالله (1386)، رحیق مختوم ، با تحقیق حمید پارسانیا، قم: اتشارات اسراء، چاپ سوم.
  8. ______ (1387)، عین نضاخ (تحریر تمهید القواعد)، سه جلد، با تحقیق حمید پارسانیا، قم: انتشارات اسراء.
  9. ______ (1388)، فلسفه صدرا جلد1، با تحقیق محمدکاظم بادپا، قم: انتشارات اسراء، چاپ سوم.
  10. رحیمیان، سعید (1386)، «نقد و بررسی مفهوم وجود، نور و ماهیت در حکمت اشراق از دیدگاه صدرالمتالهین» در: خردنامه صدرا، شماره 49، پاییز 1386، ص33-51.
  11. سهروردی، شهاب‌الدین یحیی (1380)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، به تصحیح و مقدمة هانری کربن و دیگران، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  12. سید عرب، حسن (1391)، نقد و تحلیل رویکرد معاصران به سهروردی، تهران: انتشارات هرمس،
  13. صانعی، منوچهر (1380) ، «وجود و ماهیت در فلسفه ارسطو» در: پژوهشنامه علوم انسانی، شماره32، زمستان1380، ص1-13.
  14. عرفانی، مرتضی (1395)، «بررسی اصالت وجود صدرایی در حکمت سینوی» در: دوفصلنامه حکمت صدرایی، سال چهارم، شماره2، بهار و تابستان 1395، ص115-127.
  15. عرفانی، مرتضی و مرتضی رضایی وند (1394)، «بررسی تطبیقی معنای اصالت وجود از نگاه صدرالمتالهین و آقا علی مدرس زنوزی» در: فصلنامه اندیشه دینی، دوره 15، شماره3، پاییز1394، ص85-100).
  16. لاهیجی، ملامحمد جعفر (1387)، شرح رسالۀ المشاعرملاصدرا، تصحیح و تحقیق سید جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
  17. محمدرضایی، محمد (1385)، «ملاصدرا و اصالت وجود» در: فصلنامه فلسفه دین، سال دوم، شماره1، ص19-50
  18. ملاصدرا (1368)، الحکمة المتعالة فی الأسفار العقلیة الأربعه، قم: مکتبة المصطفوی.
  19. ______ (1363) الف، المشاعر، به اهتمام هانری کربن، چاپ دوم، تهران، کتابخانه طهوری.
  20. ______ (1363) ب، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی
  21. مومنی، مصطفی (1394)، «تاملی در اصالت ماهیتی بودن شیخ اشراق» در: آموزه‌های فلسفه اسلامی، شماره16، بهار و تابستان 1394، ص95-115.
  22. یثربی، سید یحیی (1383)، عیار نقد/ 2 ، قم: بوستان کتاب.
  23. یزدان پناه، سید یدالله (1389)، حکمت اشراق (گزارش، شرح و سنجش دستگاه فلسفی شیخ شهاب الدین سهروردی)، دوجلد، با تحقیق و نگارش دکتر مهدی علی پور، قم:پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و تهران: سمت.