بررسی حجیت عقل از منظر منابع دینی با تاکید بر نظرات آیت‌الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد دامغان، ایران.

2 دانشجو دکتری فقه و مبانی حقوق دانشگاه آزاد اسلامی. دامغان. ایران.

چکیده

حجیت عقل از نظر اسلام ثابت بوده و اندیشمندان مسلمان (جز گروهی اندک) از ابتدا در حجیت آن تردید نداشته‎اند؛ در فقه، مهم‌ترین دانش اسلامی نیز عقل جزء منابع چهارگانه شمرده شده است. هدف از پژوهش حاضر بررسی حجیت عقل از منظر منابع دینی است. بررسی‎ها نشان داد دلایل حجیت عقل از منظر استاد جوادی آملی را می‌توان در این موارد برشمرد: شناخت عقلى که عبارت از دانش مفهومى نسبت به حقایق ثابتى است که حتی امور متغیر عالم را نیز پوشش مى‌دهد؛ بیان ارتباط علّی و معلولی عالم و پدیده‌ها در منابع دینی دلیل دیگری بر حجیت عقلانیت است؛ یکی دیگر از دلایل حجیت عقل از نظر قرآن بیان فلسفه و چرایی احکام و دستورات دینی است. در ادامه مقاله به این نکته مهم اشاره می‌شود که پذیرش نظام خلقت و آفرینش، انسانِ مخلوق، از قوۀ اندیشه و عقل خود استفاده کرده و با تفکر در خود و سایر مخلوقات، به وجود خالق پی برده وبا معرفت خداوند را عبادت می‌کند؛  لذا با توجه به مبانی تفسیری و حِکمی آیت‌الله جوادی آملی نتیجه گرفته می‌شود که اگر از عقلانیت وحیانی به‎خوبی بهره‌وری نشود، عقل در جایگاه خود شناخته نشده و این امری است که  با هدف آفرینش او ناسازگار است؛ پس یکی از اهداف ارسال رسل و شرایع آسمانی برای هدایت بشر به استفاده از عقلانیت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the authority of reason from the perspective of religious sources

نویسندگان [English]

  • Morteza Barati 1
  • Fatemeh alsadat torabi 2
1 Faculty member / Islamic Azad University, Damghan Branch
2 Islamic Azad University Damghan Branch
چکیده [English]

The issue of the authority of reason from the point of view of Islam is fixed in its place and Islamic scholars have not doubted it from the beginning until now and have considered it as one of the four sources of jurisprudence. The authority of the intellect is also proved by the intellect. Accordingly, the purpose of this study is to investigate the authority of reason from the perspective of religious sources. Leading research has been done by library method and study of books and articles in the fields of jurisprudence, principles and theology. Studies have shown that one of the things that can express the authority of reason is intellectual knowledge; Which is a conceptual knowledge of fixed facts that also cover the changing and moving affairs of the natural world. The Almighty God in the Qur'an often calls man to walk on earth and reflect on the life situation of some people and their fate due to sins. Another reason that indicates the originality of reason is that it expresses issues in their causal relationship. In line with the authority of reason, it is necessary to remember that God created man with the power of thought and intellect to worship God by thinking about creatures; If he does not use this God-given power well and in the right direction, he has sinned against God. The commission of sins is incompatible with the purpose of His creation, so God has sent the heavenly laws to guide mankind.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The authority of reason
  • the power of thought and reason
  • the four sources of jurisprudence
  1. ایروانی، محمد باقر، (2016) الحلقه الثالثه فی اسلوبها الثانی، ناشر: الشرکه الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
  2. بروجردی، سید حسین، (1373) جامع احادیث شیعه، نشر الصحف، قم.
  3. جوادی آملی، عبدالله، (1392) شریعت در آیینۀ معرفت، گروه تحقیق: پارسانیا، حمید، مرکز نشر اسراء. قم.
  4. _________________، (1394)، منزلت عقل در هندسه معرفت دینی، انتشارات اسراء، قم.
  5. سبحانی، جعفر، (1388) «حسن و قبح عقلی» مجلة نور العلم، نشریه جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، شماره5، دورة دوم. ص 331-332.
  6. سجادی، جعفر، (1373) فرهنگ معارف اسلامی، نشر کومش، تهران.
  7. الصدر، السید محمد باقر، ( 1406) دروس فی علم الاصول(الجزء الثانی)، دار الکتاب اللبنانی، بیروت، لبنان.
  8. طباطبائی، سید محمدحسین، (1363)، تفسیر المیزان، ناشر: علامه طباطبایی. قم.
  9. العاملی،حسن محمد فیاض حسین، (١٤٢٨)، شرح الحلقة الثّالثة، الناشر: شرکة دار المصطفى6 لإحیاء التراث، قم.
  10. کلینی، یعقوب، (1366) شرح اصول کافی، شارح: محمدبن ابراهیم صدرالدین شیرازی، تهران، ناشر: وزارت فرهنگ و آموزش عالی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی (پژوهشگاه) تهران.
  11. مجلسی، محمّد باقر بن محمّد تقی، (1403) بحار الأنوار، مؤسسة الوفاء. تهران.
  12. محمدی ری شهری، محمد، (1392) منتخب میزان الحکمة، مترجم: حمیدرضا شیخی، تلخیص: سید حمید حسینی،  چاپ و نشر دارالحدیث، قم.
  13. مشکینی، علی، (1371) اصطلاحات الأصول، نشر الهادی، قم.
  14. مظفر، محمد رضا، (1405) اصول الفقه، نشر دانش اسلامی، تهران.
  15. موسوی بجنوردی، سید محمد، (1379) علم الاصول، مؤسسۀ چاپ و نشر عروج(وابسته به مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه الله علیه، تهران.
  16. نوری(محدث)، میرزا حسین، (1368) مستدرک الوسائل، مؤسسه ال البیت: لإحیاء التراث، قم.