تحلیل وجودشناختی و معرفت‌شناختی بایستگی تزکیه نفس با تکیه بر مبانی حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

در جستار حاضر تلاش شده است تا به شیوه توصیفی- تحلیلی با رویکرد عقلی و فلسفی، مبانی وجودشناختی و معرفت‌شناختی تزکیه نفس و ضرورت آن، براساس مبانی حکمت متعالیه صدرایی استخراج شده و مورد بازخوانی و تحلیل قرار گیرد. در پایان، این نتیجه به دست آمده است که پس از تنزل وجودی انسان از عالم ماوراء طبیعت و آغاز پیدایش او در عالم طبیعت، گونه‌ای وابستگی وجودی به عالم ماده و مجرد برای انسان پیدا می‌شود؛ این وابستگی وجودی، به دلیل اینکه زمینه‌ساز رفع نیازمندی‌های انسان می‌شود، نوعی دلبستگی به دو عالم ماده و ماوراء ماده را در او پدید می‌آورد. اگر دلبستگی انسان، در مسیر تعدیل و تربیت قرار نگیرد، سبب توجه بیش از اندازه او به عالم ماده و طبیعت شده و به دنبال آن از جنبه ماورائی خود فاصله می‌گیرد؛ این فاصله سبب ازمیان رفتن تعادل در دو جنبه وجودی و دلبستگی افراطی به عالم طبیعت میشود. بر این اساس، تزکیه نفس، همان «بیرون آمدن انسان از دو لبه افراط و تفریط» و «جهت‌دهی دلبستگی او به دو عالم طبیعت و ماوراء» است. این پژوهش را می‌توان نمونه‌ای از کاربردی نمودن مبانی فلسفی حکمت متعالیه در حوزه اخلاق دانست.

 

کلیدواژه‌ها: وجودشناسی، معرفت شناسی، تزکیه نفس، حکمت متعالیه.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The ontological and epistemological analysis of self-purification must be based on the foundations of transcendent wisdom

نویسنده [English]

  • Mohammad Ali Vatandoost
Assistant Professor of Philosophy, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

In this article, with the descriptive and analytical method and philosophical approach, the ontological and epistemological foundations of self-purification and its necessity have been extracted and analyzed based on the principles of transcendent wisdom. At the end of the paper, it is concluded that after the human being has fallen out of the supernatural world and its beginnings in the natural world, there has been a kind of existential dependence on the material and abstract world for man. This dependence causes man to become attached to the material world and beyond. If man's attachment is not in the path of moderation, extreme attention is drawn to the material world, and then man departs from pure nature, and extreme attachment to the natural world is found. Accordingly, the purification of the self is "the entry of man into moderation" and "the right conduct of his attachment to the world of nature and the supernatural." This study is an example of applying the philosophical foundations of transcendent wisdom in the field of ethics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ontology
  • epistemology
  • self-cultivation
  • transcendent wisdom

مراجع

  1. منابع

    1. قرآن کریم.
    2. ابن اثیر جزری‌، مبارک‌ بن محمد (1426)، النهایة فی غریب الحدیث و الاثـر، المکتبة العصریة، بیروت.
    3. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1375)، الاشارات و التنبیهات، چاپ اول، نشر البلاغة، قم.
    4. ــــــــــــــــــــــ (1363)‏، شرح الفخر علی الاشارات‏، مکتبه آیه الله العظمی المرعشی النجفی، قم.
    5. ابن کمونة (1402)، الجدید فى الحکمة، مقدمه و تحقیق و تعلیق از حمید مرعید الکبیسی، جامعة بغداد، بغداد.
    6. ابن‌فارس، احمد(‌1404)، معجم‌مقاییس‌اللغة، محقق: هارون عبدالسلام محمّد، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.
    7. تلمسانى، سلیمان بن على(1413)، شرح منازل السائرین إلى الحق المبین، انتشارات بیدار، چاپ اول، قم.
    8. جوادی آملی،(1384) فطرت در قرآن، محقق: محمدرضا مصطفی پور، چاپ سوم، انتشارات اسراء،قم.
    9. حسینی طهرانی، هاشم‏(1365)، توضیح المراد، چاپ سوم، انتشارات مفید، تهران.
    10. الرازى، قطب الدین(بی‌تا)، شرح مطالع الانوار فى المنطق، انتشارات کتبى نجفى، قم.
    11. راغب اصفهانى، حسین بن محمد(1412)، المفردات فی غریب القرآن‏، تحقیق: صفوان عدنان داودى، دارالعلم الدار الشامیة، دمشق - بیروت.
    12. زبیدى‏، سید مرتضى(1414)، تاج العروس من جواهر القاموس، دارالفکر، بیروت.

    13. سبزواری، ملاهادی(1369)، شرح المنظومه، تصحیح و تعلیق: حسن زاده آملی،  نشر ناب، تهران.

    1. صدر الدین، محمد، الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث، 1981.

    15. ــــــــــــــــ، الحاشیة على الهیات الشفاء، قم، انتشارات بیدار، بی تا.

    1. ــــــــــــــــ (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح از محمد خواجوی، موسسه تحقیقات فرهنگى، تهران.

    17. صدر الدین، محمد(1360)‏، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانی، چاپ دوم، المرکز الجامعى للنشر،مشهد.

    18. ـــــــــــــــــ (1381)‏، زاد المسافر، شرح: آشتیانى، سید جلال‏الدین، چاپ سوم، دفتر تبلیغات اسلامى،قم.

    1. طباطبایی، محمد حسین(1424)، نهایة الحکمه، موسسه نشر اسلامی، قم.

    20. ـــــــــــــــــــــ (1417)‏، المیزان فى تفسیر القرآن‏، چاپ پنجم‏، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، قم.

    1. فراهیدی، خلیل‌بن‌احمد(1409)، العین، گردآورنده: آل‌عصفور،‌ محسن،‌ محقق: مخزومی، مهدی/ سامرائی، ابراهیم،‌ انتشارات هجرت، قم.

    22. فیومى، احمد بن محمد(1414)، المصباح المنیر فى غریب الشرح الکبیر للرافعى‏، موسسه دار الهجرة‏، چاپ دوم، قم.

    1. کاشى، عبدالرزاق بن جلال‏الدین(1427)، شرح منازل السائرین، شارح: قاسانی، انتشارات بیدار، چاپ سوم، قم.

    24.محقق، مهدی و ایزوتسو، توشی هیکو(1370)، منطق و مباحث الفاظ، چاپ دوم، تهران.

    25.مصطفوى، حسن‏(1360)، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم‏، چاپ اول، بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏، تهران.

    26.مولى عبد الله(1412)، الحاشیة على تهذیب المنطق، چاپ دوم، موسسة النشر الاسلامى، قم.

    1. نصیرالدین طوسی، محمد بن حسن(1371)، الجوهر النضید، مصحح: محسن بیدارفر، چاپ پنجم،  انتشارات بیدار، قم.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار