شقاوت عقلانی در حکمت صدرائی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه فلسفه و حکمت دانشگاه شاهد تهران

2 استادیار دانشگاه شاهد

چکیده

نیل به سعادت و گریز از شقاوت را باید از مهم ترین دلمشغولی های انسانی دانست که فیلسوفان اسلامی و به ویژه صدرالمتالهین تلاشی فراوان در تحلیل و واکاوی آن داشته اند. در این میان، شقاوت عقلانی از مهم ترین اقسام شقاوت است که خود به اقسامی دیگر تقسیم می‎شود. شقاوت عقلی یا همان شقاوت حقیقی نظری؛ که از عدم ادراک مراتب عالیه حاصل می‎آید و شقاوت عقلی عملی؛ که از غلبه ملکات و رذائل نفسانی نشات می‎گیرد. پرسش اصلی این نوشتار آن است که شقاوت عقلانی در حکمت صدرایی کدام است؟ در روی آوردی تحلیلی توصیفی به آثار صدرالمتالهین، چنین حاصل آمده که شقاوت عقلانی نقطه مقابل سعادت حقیقی بوده و همچون سعادت حقیقی، به انسان های نادری اختصاص دارد. اساسا عواملی چند را می‎توان در پیدایش شقاوت حقیقی در انسان ها موثر دانست: غلبه عوارض بدنی بر نفس ناطقه، نقصان ذاتی نفس ناطقه انسانی، اعراض از سعادت حقیقی، جهل به علوم حقیقی و غلبه قوه وهم و ادراکات وهمانی در انسان. این همه در دور شدن نفس ناطقه از حقیقت نورانی خویش و نیز غلبه بر ملکات ظلمانی و ناسازگار با سعادت حقیقی انسان، مشترک‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

شقاوت عقلانی در حکمت صدرائی

نویسنده [English]

  • mohammadjavad pashaei 1
1 assistant professor of shahed university
2
چکیده [English]

سعادت و شقاوت یکی از مهم ترین مسائل فلسفی در حکمت متعالیه می باشد که ملاصدرا با نظر به مبانی خویش به تبیین آنها پرداخته است. در این میان شقاوت عقلانی یا حقیقی مهم ترین قسم شقاوت می باشد که عوامل مختلف و متعددی سبب پیدایش آن در انسانها می گردد. غلبه نمودن عوارض بدنی بر نفس ناطقه، نقصان ذاتی نفس ناطقه انسانی، اعراض از سعادت حقیقی، جهل به علوم حقیقی و غلبه نمودن قوه وهم و ادراکات وهمانی. همه این موارد در دور شدن نفس ناطقه از حقیقت نورانی و تجردی خویش و لذا غلبه نمودن ملکات ظلمانی و ناسازگار با سعادت حقیقی مشترک هستند. بنابراین شقاوت عقلانی دقیقا نقطه مقابل سعادت حقیقی می گردد و همان گونه که سعادت حقیقی مختص انسانها نادر و اندکی است، شقاوت حقیقی نیز اندک می باشد و مختص همه انسانها نیست.

کلید واژگان: ملاصدرا، شقاوت عقلانی، سعادت، نفس ناطقه، بدن.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ملاصدرا
  • شقاوت عقلانی
  • سعادت
  • نفس ناطقه
  • بدن

مراجع

  1. منابع

    1. آشتیانى، جلال الدین، (1381)، شرح بر زاد المسافر، بوستان کتاب قم.
    2. پاشایی، محمد جواد، (1396)، بازخوانی نگاه صدرایی به سرشت علم و اقسام آن، فصلنامه آیین حکمت، شماره 32.
    3. ______________، (1400)، بازخوانی شادی و غم با تأکید بر آرای صدرالمتألهین، اندیشه دینی، شماره 79،.
    4. ملاصدرا، (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه تهران.
    5. ______، (1360 الف)، اسرار الآیات، تحقیق خواجوى، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی تهران.
    6. ______، (1360 ب)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تهران، مرکز نشر دانشگاهى.
    7. ______، (1422)، شرح الهدایه الاثیریه، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی.
    8. ______، (1420)، مجموعه رسائل فلسفى صدر المتألهین، تهران، انتشارات حکمت .
    9. ______، (1378)، المظاهر الالهیه فى اسرار العلوم الکمالیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    10. ______، (1381)،کسر اصنام الجاهلیه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
    11. ______، (بی تا)، ایقاظ النایمین، تهران، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه.
    12. ______، (1302)، مجموعة الرسائل التسعه، قم، مکتبه المصطفوی.
    13. ______، (1981)، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
    14. ______، (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح محسن بیدار فر، قم، بیدار.
    15. ______، (1363)، مفاتیح الغیب، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
    16. ______، (1383)، شرح أصول الکافی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى تهران.
    17. غزالى، ابو حامد، إحیاء علوم الدین، بیروت، دار الکتاب العربى.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار