دانش فلسفه حق، در اندیشه آیت الله جوادی آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار فلسفه حقوق پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

مهم‎ترین مسائل دانش فلسفۀ حق عبارت‌اند از: مفهوم حق، انواع حق، صاحبان حق و منشأ حق. این مقاله با روش عقلی و کتابخانه‌ای می‌خواهد اندیشۀ آیت‌الله جوادی آملی را دربارۀ این مسائل از آثار مکتوبشان استخراج کند. گزاره‎های زیر خلاصۀ اندیشۀ وی دراین‌باره است: 1. مفهوم حق (موضوع دانش فلسفۀ حق) مفهومی فلسفی است؛ 2. حق می‎تواند اساس چهار تقسیم قرار گیرد: منشأ؛ صاحب؛ تلازم یا عدم‎تلازم با تکلیف مقابل یا مجامع؛ قابلیت و عدم‎قابلیت انتقال از صاحب حق؛ 3. همۀ موجودات می‎توانند صاحب حق باشند؛ 4. خاستگاه همۀ حق‎ها خدای متعال است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Science of the Philosophy of Right in Ayat allah Javadi Amoli’s Thoughts

نویسنده [English]

  • Mohammad-Hoseyn Talebi
Associate Professor of Philosophy of Right, Research Institute of Hawzah and University
چکیده [English]

The most important issues in the science of the philosophy of right are the notion of right, the kinds of right, the right holders, and the origin of right. In this paper, with aids of textual research, we will try to draw the thoughts of Ayat Allah Javadi Amoli about these problems out of his writings. The below propositions are the extract of his thoughts: (1) the notion of right (subject matter of the science of philosophy of right) is a philosophical notion; (2) the right could be divided in terms of four features: origin, holder, correlation or the lack of correlation with inclusive or exclusive obligation; (3) all beings could have some rights; (4) God is the origin of all rights.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Javadi Amoli
  • Right
  • Obligation
  • Kinds of Right
  • Right Holders
  • Origin of Right
قرآن کریم.
نهج البلاغة.
‌آملی، محمد تقی (1413 ق)  المکاسب و البیع، النشر الاسلامی، قم.
ابن المنظور، محمد (1997) لسان العرب، بیروت، دارصادر.
اراکی، محمد علی(1415 ق) کتاب البیع، ج1،‌ قم، مؤسسه الامام الصادق (ع).
اصفهانی، محمد حسین (1418ق) حاشیةکتاب المکاسب[1349ق]، تحقیق عباس محمد آل سباع القطیفی، ج‌1، قم، المحقق.
انصاری، مرتضی (1395ق) المکاسب، ج6، تحقیق و تعلیق سید محمد کلانتر، قم:، دارالکتاب. 
جوادی آملی، عبدالله (1375) فلسفۀ حقوق بشر، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1384) حق و تکلیف در اسلام، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386) رحیق مختوم، ج1 ـ 4، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1386الف) شمس الوحی تبریزی، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1387) تسنیم، ج14، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388الف) ادب فنای مقربان، ج2، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1388ب) اسلام و محیطزیست، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1389) جامعه در قرآن، قم، مرکز نشر اسراء.
جوادی آملی، عبدالله (1390) ادب قضا در اسلام، قم، مرکز نشر اسراء.
الحسینی الزبیدی، محمد مرتضی (1409ق) تاج العروس من جواهر القاموس[1188ق]، تحقیق سید مصطفی حجازی، ج 25، بیروت، دارالهدایة.
خراسانی،‌محمد کاظم (1406 ق) حاشیه کتاب المکاسب، تهران،‌ وزارت ارشاد اسلامی.
ساوى، عمر بن سهلان (بی تا) البصائر النصیریة فى علم المنطق [وفات 540 ق]، تهران، شمس تبریزی.
طالبی، محمد حسین (1393) درآمدی بر فلسفۀ حق، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت.
طباطبایی،‌ سید محمد کاظم (1378 ق)حاشیه کتاب المکاسب، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
فیومی، احمدبن محمد (1405ق) المصباح  المنیر [734ق]، ج1، قم، دارالهجرة.
کاتوزیان، ناصر (1378) مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران، چاپ بیست و چهارم، تهران، انتشار.
مصباح یزدی، محمد تقی (1377)  حقوق و سیاست در قرآن ، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصباح یزدی، محمد تقی (1380) نظریه حقوقی اسلام، چاپ دوم، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مطهری، مرتضی (1382) یادداشت‌های استاد مطهری، جلد سوم، چاپ سوم، تهران، انتشارات صدرا.
مطهری، مرتضی (1403ق) بررسی اجمالی مبانی اقتصاد اسلامی، تهران، انتشارات حکمت.
مظفر، محمد رضا (1980)المنطق، بیروت، دارالتعارف.
یزدى، ملا عبد الله (بی‌تا) الحاشیة على تهذیب المنطق [وفات 981 ق]، قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
Bentham, Jeremy (1970) Of Laws in General, in H.L.A. Hart ed., London, Athlone Press.
Bentham, Jeremy (1987) "Anarchical Fallacies; Being an Examination of the Declaration of Rights Issued During the French Revolution" [1794] in J. Waldron ed., Nonsense Upon Stilts: Bentham, Burke and Marx on the Rights of Man, London and New York, Methuen, pp. 46-69.
Burke, Edmund (1987)"Reflections on the Revolution in France" [1790], in J. Waldron ed., Nonsense Upon Stilts: Bentham, Burke and Marx on the Rights of Man, New York, Methuen, pp. 96-118.
Hart, H. L. A. (1982) Essays on Bentham, Oxford, Clarendon Press.
Hohfeld, Wesley (1919) Fundamental Legal Conceptions, New Haven, Yale University Press.
Kamm, F. M. (2002) "Rights", in The Oxford Handbook of Jurisprudence and Philosophy of Law, in J. Coleman and S. Shapiro eds., Oxford, Oxford University Press, pp. 476 – 513.
Kant, Immanuel (1991) The Metaphysics of Morals [1797], in Mary Gregor trans., Cambridge, Cambridge University Press.
Lyons, David (1969) "Rights, Claimants and Beneficiaries", American Philosophical Quarterly, 6, pp. 173-85 and in Theories of Rights (2006), in C. L. Ten ed., Gower House, Ashgate, pp. 79-91.
MacCormick, Neil (1977) "Rights in Legislation", in Law, Morality and Society: Essays in Honour of H.L.A. Hart, in P. Hacker and J. Raz eds., Oxford, Oxford University Press, pp. 189 – 209.
Meyers, Diana (1985)Inalienable Rights: A Defense, New York, Columbia University Press.
Raz, Joseph (1986) The Morality of Freedom, Oxford, Clarendon Press.
Regan, Tom (1983) The Case for Animal Rights, Berkeley, University of California Press.
Simmonds, N. E. (1998) "Rights at the Cutting Edge", in A Debate Over Rights, Oxford, Clarendon Press, pp. 113-232.
Tuck, Richard (1979) Natural Rights Theories, Cambridge, New York and Melbourne, Cambridge University Press.