بحران معنایی زندگی در تعامل مستشرقین با فقه اسلامی؛ با نگاهی بر مفهوم «حقوق اسلامی» در اندیشه یوزف شاخت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری حقوق عمومی،‌ دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه پژوهشی فلسفه غرب. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی. تهران. ایران.

3 استادیار گروه حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق7، تهران، ایران.

چکیده

مدتهاست «حقوق اسلامی» با زبان مسلمانان و ایرانیان همنشین شده. بسیاری از ایشان «حقوق اسلامی» را معادل فقه می‌دانند. لکن به نظر می‌رسد که بین این دو تفاوت‌های مهمی وجود دارد و این تفاوت پیش از آنکه حقوقی باشد، فلسفی است. «فقه»، «حقوق» و «حقوق اسلامی» علاوه بر اینکه به سه دانش متفاوت دلالت می‌کنند، به سه طرح مختلف از کیفیت سامان‌دهی نهادهای حقوقی و البته کیفیت حضور آدمی در جهان اشاره دارند. برای اشاره به طرح حقوقی موجود در ایران معاصر و برخی از کشورهای مسلمان می‌توان از «حقوق اسلامی» استفاده کرد. لکن این طرح در تمشیت و سامان‌دهی نظام اجتماعی با چالش‌هایی مواجه است. به نظر ریشه این چالش‌ها به بحران‌هایی در خود این طرح باز می‌گردد. «حقوق اسلامی» درگیر چه بحران‌هایی است؟ متن حاضر تلاش داشته تا با روشی کیفی، به این سوال بپردازد. طرح «حقوق اسلامی» را می‌توان در چند گفتمان پیگیری کرد. یکی از این‌ها، گفتمان مستشرقین است. به نظر می‌رسد دو نقطه بحرانی در این طرح وجود دارد؛ اولا از نظر دانشی که «حقوق اسلامی» در آن دانش متولد شده، فقه یک امر پیشاحقوقی است و تحقق مستقلی ندارد و نحوه حضورش بی‌تصمیمی است؛ ثانیا «حقوق اسلامی» دچار بحران معنا است. در اندیشه مستشرقی چون شاخت، فقه از کلام جدا شده و به عنوان حقیقتی صرفا تاریخی و جزئی محل توجه قرار می‌گیرد. حقوق اسلامی زمانی که ارتباط خود را با کلام از دست می‌دهد، در مورد پرسش‌های اساسی حیات انسان سخنی نمی‌گوید و امکان تولید معنا برای زندگی انسانی را از دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The semantic crisis of Life in the relationship between oriental studies and jurisprudence With a look at the concept of "Islamic law" in the thought of joseph Schacht

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Mohammadi 1
  • seyyed Mohammad Taqi chawoshi 2
  • hadi tahan nazif 3
1 PhD. student of Public Law, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran.
2 Member of the faculty of the Institute of Humanities and Cultural Studies. Western Studies and Science Research Institute
3 Associate professor and Faculty member of the university of Imam Sadiq
چکیده [English]

For a long time, "Islamic law" has been associated with the language of Muslims and Iranians. However, it seems that there are important differences between "Islamic law" and jurisprudence, "Jurisprudence", "law" and "Islamic law" in addition to implying three different knowledge, also refer to three different designs of the quality of organization of legal institutions and of course the quality of human presence in the world. "Islamic law" can be used to refer to the legal system in contemporary Iran and some Muslim countries. However, this plan faces challenges in planning and organizing the social system. It seems that the root of these challenges goes back to crises in this project itself. What crises is "Islamic law" involved in? The present text has tried to address this question with a qualitative method. The project of "Islamic Law" can be followed in several discourses. One of these is the discourse of Orientalists. It seems that there are two critical points in this plan; Firstly, from the point of view of the knowledge in which "Islamic law" was born, jurisprudence is a pre-legal matter and does not have an independent realization and its presence is undecided; Secondly, "Islamic law" is suffering from a crisis of meaning. In Orientalist thought such as Shakht, jurisprudence is separated from the word and is considered as a purely historical and partial truth. When Islamic law loses its connection with the word, it does not speak about the basic questions of human life .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudential-legal orientalism
  • Joseph Schacht
  • Islamic law
  • Orientale
  • Edward Wadie Said
  • crisis of sciences
  • crisis in law
  1. اشمیت، کارل، رمانتیسیسم سیاسی، ترجمه س، صفاری، تهران، نگاه معاصر، 1۳۹۹.
  2. حلاق، وائل، تاریخ تئوری های حقوقی اسلامی، مقدمه ای بر اصول فقه سنی، تهران، نشر نی، ۱۳۸۸.
  3. داوری‌، رضا (۱۴۰۰)، گسست تاریخ و شرق شناسی، ۱، تهران، نقد فرهنگ.
  4. رش‍ی‍دی‍ان‌، ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م (۱۳۹۴)، فرهنگ پسامدرن. تهران: نشر نی.
  5. سعید، ‏‫ادوارد دبلیو، (۱۳۷۱)، ش‍رق‌ش‍ن‍اس‍ی،‎ ترجمه عبدالرحیم گ‍واه‍ی تهران، ‏‫دف‍ت‍ر ن‍ش‍ر ف‍ره‍ن‍گ‌ اس‍لام‍ی‌.
  6. سعید، ‏‫ادوارد دبلیو، (۱۳۸۶): شرق‌شناسی، ترجمه لطفعلی خ‍ن‍ج‍ی،  تهران:  امیرکبیر.
  7. سیاوشی، ‌لیلا (۱۳۹۵): ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻓﻠﺴﻔﻪ در ﺑﺤﺮان ﻓﺮﻫﻨﮓ اروﭘﺎﯾﯽ از دﯾﺪﮔﺎه هوسرل، شناخت، شماره۷۴، صص۱۱۷-۱۳۸.
  8. سیف، سید‌مسعود؛ موذن، افشین(۱۳۹۵): بررسی نگره‌ بحران در نظر هوسرل و زمینه‌های آن در فلسفه قرن نوزدهم اروپا، تاریخ فلسفه ۲۵(۷)، صص ۹۷-۱۲۰.
  9. ش‍اخ‍ت‌، ی‍وزف (۱۳۸۸، ب): دی‍ب‍اچ‍ه‌ای‌ ب‍ر ف‍ق‍ه‌ اس‍لام‍ی‌، مترجم اسدالله نوری، ت‍ه‍ران‌:  هرمس
  10. ش‍اخ‍ت‌، ی‍وزف‌، (۱۳۸۸، الف): مقدمه‌ای بر حقوق اسلامی، مترجمان احمد خواجه فرد و احمدرضا مرادی بنی،  تهران: دادگستر.
  11. کانت، ایمانوئل، ترجمه غلامعلی حداد عادل (۱۳۶۷): تمهیدات: مقدمه ای برای هر مابعدالطبیعه آینده که به عنوان یک علم عرضه ‌شود، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
  12. ک‍ان‍ت‌، ای‍م‍ان‍وئ‍ل، ترجمه حمید ع‍ن‍ای‍ت‌ و علی قیصری، (۱۳۹۴): بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق: گفتاری در حکمت کردار، ویراست۲، تهران: خوارزمی.
  13. محمودی، ‌محمدهادی؛ پازوکی، ‌شهرام (1400): طرح شیعه از علم دین، شیعه شناسی 74 (19)، صص۷-۲۸.
  14. م‍ک‌ف‍ی‌، ای.ال. (۱۳۹۸): شرق‌شناسی، ترجمه مسعود فرهمندفر و مقدمه احمد کریمی حکاک، تهران: انتشارات مروارید.
  15. Emon، Anver M.; Ahmed، Rumee (2018): The Oxford handbook of Islamic law (Oxford handbooks).
  16. Husserl، Edmund (1970): The Crisis of European Sciences and Transcendental Phenomenology. Evanston: Northwestern University.
  17. Schacht، Joseph (1950): Foreign Elements in Ancient Islamic Law 32، pp. 9–17، checked on 8/17/2021.
  18. Schacht، Joseph (1979): The origins of Muhammadan jurisprudence. Oxford: Clarendon Press.
  19. Schacht، Joseph (1982، 1964): An introduction to Islamic law. Oxford Oxfordshire، New York: Clarendon Press.