وجود خدا یکی از ژرف‌ترین دغدغه‌های بشری است و بر آن براهین متقنی اقامه شده است. اما برهان‌ها عموماً بر وجود خلق مبتنی بوده است. این دسته از براهین با آن‌که وجود واجب و خدای متعال را الزامی می‌کنند، با نظر به برخی از اصول عقلی، مانند «قاعدة ذوات الاسباب» و «قاعدة مالاسبب»، محدودیت‌هایی در خود دارند. از این رو، فیلسوفان اسلامی در صدد براهینی برآمده‌اند که این محدودیت‌ها را نداشته و بر آن، برهان صدّیقین نام نهاده‌اند. اولین تقریر از ابن‌سینا است و دومین تقریر آن را ملاصدرا طرح کرده است. پس از ملاصدرا تابعان حکمت متعالیه تقریرهای دیگری به دست داده‌اند. در بررسی این امر که آیا این براهین تنگناهای برهان‌های خلقی را ندارند، به معیاری نیاز است که با آن بتوان این برهان‌ها را سنجید؛ معیار استخراج‌شده از بیانات فیلسوفان این است که باید برهان «از خدا به خدا» و سیر علمی، «من الله الی الله» و به تعبیر ملاصدرا راه و مقصد یکی باشد. بر این اساس، از نظر استاد جوادی آملی تنها برهانی که به‌حق معیار صدّیقین و راه و مقصد در آن یکی است، برهان علامه طباطبایی در «تعلیقات بر اسفار» و در کتاب قیّم «اصول فلسفه و روش رئالیسم» است؛ اما برهان ابن‌سینا و ملاصدرا واجد چنین خصوصیتی نیستند. نتیجة برهان علامه هم وحدت اطلاقی واجب را اثبات می‌کند و هم بر هیچ مسئلۀ نظری در فلسفه مبتنی نیست.
The Criterion and the Extension of the Proof of Seddiqin by Professor Javadi Amoli
نویسندگان [English]
عسکری سلیمانی امیری
چکیده [English]
The proof of the existence of God is one of the most worrying human thoughts and they pose rigorous demonstrations on it. But arguments were generally based on the existence of creation. This group of arguments, while requiring the presence of the obligatory and the Almighty God, is subject to certain limitations in terms of some rational principles, such as "the essences of causes" and "what no reason is for it". So Islamic philosophers have come up with the arguments that do not have these limitations and its name is the proof of "Seddiqin". The first is Ibn Sina, then the second is Mulla Sadra, and after that his followers has presented another version. In considering that these arguments do not have the bottlenecks of the proofs of creation, there is a need for a measure to be used to measure these arguments; the criterion derived from the statements of the philosophers is that the proof of "from God to God" and, in the words of Mulla Sadra, the route and destination is to be one. Accordingly, according to Javadi Amoli, the only proof that is the standard is the proof of Allameh Tabatabai in "The Ascension of Asfar" and "The Principles of the Philosophy and the Method of Realism," but the proof of Ibn Sina and Mulla Sadra does not have such an attribute. The result is that Allameh's proof of Seddiqin is the proof of ultimate obligatory oneness and is not based on any theoretical problem in philosophy.
کلیدواژه‌ها [English]
Keywords: the criterion of Seddiqin proof, the necessity of existence, the unity of being, Ibn Sina, Mulla Sadra, Allame Tabatabai, Javadi Amoli
ابتدای صفحه