بررسی دیدگاه آیت‌الله جوادی آملی دربارۀ براهین اثبات وجود خداوند

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

براهین اثبات خداوند تاریخ پرماجرایی داشته و به مرور تطور پیدا کرده است؛ اما کمتر کسی را می‌توان یافت که در آن نوآوری‌های بسیار داشته و با تکیه بر بحث‌های تاریخی در این زمینه توانسته باشد به‌خوبی دیدگاه‌های بدیعی را دربارۀ اعتبار یا بی‌اعتباری برهان‌های تاریخی طرح کند. آیت‌الله جوادی آملی در کتاب ارزشمند «تبیین براهین اثبات خدا» و سایر کتاب‌هایشان تمامی این نوآوری‌های فلسفی را نشان داده‌اند. این مقاله در نظر دارد این دیدگاه‌های قدرتمند فلسفی ایشان را که مشحون از دقت و نوآوری است، بررسی کند. این دیدگاه‌ها فقط دربارۀ برهان‌های اثبات خداوند نیست، بلکه نشانگر تعمق فلسفی ایشان در فلسفۀ غرب و به رخ کشیدن توانایی‌های فلسفۀ اسلامی در این زمینه است. در این مقاله نکته‌سنجی‌های گوناگون فلسفی ایشان نشان داده می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review of Ayatollah Javadi Amoli's Perspective on the Proofs of God's Existence

نویسنده [English]

  • حمیدرضا آیت اللهی
چکیده [English]

 
The proofs of God's existence have had an adventurous history and have evolved over time; but few can be found that have made many innovations and, based on historical discussions in this field, have been able to give a good insight into the validity or discretion of historical arguments. Ayatollah Javadi Amoli has shown all these philosophical innovations in the valuable book "Explaining the Proofs of God's existence" and their other books. This paper intends to examine their powerful philosophical views, which are full of accuracy and innovation. These views are not just about the proofs of God's existence, but reflect their philosophical dedication in Western philosophy and the ability of Islamic philosophy in this field. In this article, various philosophical gestures are shown.
 
 
 
 
 
 
 
 

 




کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Proof of God's existence
  • Javadi Amoli
  • the proof of order
  • the cosmological argument
  • Existential argument
  • the proof of the truthfuls
  • the proof of necessity and possibility
  • the proof of Fitrah
ابن‌سینا، ابوعلی حسین بن عبدالله (١٣٧٩ق)، الاشارات و التنبیهات، مؤسسۀ نصر، تهران.
ارسطو، (1378)، مابعدالطبیعه، ترجمۀ محمد حسن لطفی، انتشارات طرح نو، تهران.
افلاطون، (1336)، تیمائوس، در مجموعه آثار افلاطون، ج3، ترجمه: محمدحسن لطفی، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران.
آیت‌اللّهی، حمیدرضا (١٣٧٦) مدخل «برهان صدّیقین»، دانشنامۀ جهان اسلام، دایرةالمعارف اسلامی، تهران.
ــــــ (1376)، «برهان وجودی یا وجوبی» در شریعۀ خرد، یادنگار نکوداشت منزلت علمی استاد علامه جعفری، علی‌اکبر رشاد (ویراستار)، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ص 403ـ416.
ــــــ (1378) «برهان صدیقین ملاصدرا و نقد آرای کانت و هیوم در اثبات باری‌تعالی»، مجموعه مقالات کنگرۀ جهانی ملاصدرا، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران، خرداد 1378.
ــــــ (1385) «تحلیلی از برهان‌های جهان‌شناختی و مقایسۀ آن با برهان امکان و وجوب در فلسفۀ اسلامی»، قبسات، فصلنامۀ علمی‌ترویجی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، سال یازدهم، پاییز 1385.
ــــــ (1392) سنجه‌هایی در دین‌پژوهی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
جعفری، محمّد تقی (1373)، شرح و تفسیر مثنوی مولوی، ج12، نشر اسلامی، تهران.
جوادی آملی، عبدالله (1368)، شرح حکمت متعالیه، اسفار اربعه، انتشارات الزهراء، تهران.
ــــــ (1372)، تحریر تمهید القواعد، انتشارات الزهراء، تهران.
ــــــ (1384)، تبیین براهین اثبات خدا، مرکز نشر اسراء، قم.
حائری یزدی، مهدی (1360)، کاوش‌های عقل نظری، شرکت سهامی انتشار، تهران.
دکارت، رنه (1361)، تأملات در فلسفۀ اولی، ترجمه: احمد احمدی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
راسل، برتراند (1349)، عرفان و منطق، ترجمه: نجف دریابندری، کتاب‌های جیبی، تهران.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1981)، شرح حکمت متعالیه (اسفار اربعه)، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
طباطبایی، محمدحسین (1350)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج5، انتشارات صدرا، قم.
ــــــ (1367)، نهایة الحکمة، انتشارات الزهراء، تهران.
کانت، ایمانوئل (1362)، سنجش خرد ناب، ترجمه: میر شمس‌الدین ادیب سلطانی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
گیسلر، نورمن (1391)، فلسفۀ دین، ترجمه: حمیدرضا آیت‌اللّهی، حکمت، تهران.
لایب‌نیتس، گتفرید ویلهلم (1375)، منادولوژی، ترجمه: یحیی مهدوی، شرکت سهامی انتشارات خوارزمی، تهران.
مجتهدی، کریم (1379)، فلسفه در قرون وسطی، انتشارات امیرکبیر، تهران.
مصباح یزدی، محمّدتقی (1373)، ترجمه و شرح برهان شفاء، انتشارات امیرکبیر، تهران.
مطهری، مرتضی (١٣٥٠)، اصول فلسفه و روش رئالیسم (پاورقی‌ها)، دار العلم، قم.
هپ‌برن، رونالد (1372)، «برهان وجوب و امکان» در خدا در فلسفه، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
هیک، جان (1376)، فلسفۀ دین، ترجمه: بهزاد سالکی، انتشارات بین‌المللی الهدی، تهران.
Anselm (1962), "Monologion" in Anselm: Basic Writings, Translated by S. N. Dean, La Salle, Open Court Publishing Co, Illinois.
Aquinas, Thomas (1948), Summa Theologica, Translated by English Dominican Fathers, Benzingers Brothers, Chicago.
Aristotle (1941), Basic Works of Aristotle, Edited with an Introduction by R. McKeon, Random House, New York.
Augustine (1968), "On Free Will" in The Fathers of the Church: The Retractions, Vol. 60, Translated by Sister M. I. Bogan, Catholic University of America Press, Washington, D. C.
Ayatollahy, Hamidreza (2008) “Divine Ontological Necessity” in Christian Kanzian and Muhammad Legenhausen (eds.) Proofs for the Existence of God: Contexts, Structure, Relevance, Innsbruck University Press, Innsbruck, Austria, pp. 81-91.
Descartes, Rene (1996), Meditations on First Philosophy, Trnaslated and Edited by John Cottingham, Cambridge University Press, Cambridge.
Hume, David (1980), Dialogues Concerning Natural Religion, Hckett, Indianapolis.
Kant, Immanuel (1969), Critique of Pure Reason, Translated by Norman Kemp Smith, St. Martin's Press, New York.
Leibniz, Gottfried (1965), Monadology and Other Philosophical Essays, Translated by Paul and anne Schrecker, Bobbs-Merrill, Indianapolis, Indiana.
Ockham, William (1964), Philosophical Writings, Translated with Introduction by P. Bochner, Bobbs-Merrill, Indianapolis, Indiana.
Plato (1941), Collected Dialogues, Edited by E. Hamilton and H. Cairns, Panthon Books, New York.
Scutus, John Duns (1962), Philosophical Writings, Bobbs-Merrill, Indianapolis, Indiana.