تأویل رویا و مبانی جهان‌شناختی و انسان‌شناختی آن در عرفان اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

2 دانشجوی دکتری جامعة المصطفی العالمیة.

چکیده

در عرفان اسلامی، مباحث بسیاری دربارۀ رویا و تأویل و تعبیر آن وجود دارد. ازنظر عارفان مسلمان، جهان (عالم کبیر) و انسان (عالم صغیر)، مراتب و لایه‌های متعددی دارند که با یکدیگر متطابق و متناظرند. یکی از مراتب عالم کبیر، عالم مثال منفصل یا مطلق و مرتبۀ انسانی متناظر با آن مثال متصل یا مقید است و رویا همیشه به این دو مرتبه مربوط می‌شود. رویا اگر در مثال منفصل دیده شده باشد، بدون تعبیر صادق خواهد بود؛ درحالی‌که در مثال متصل، فقط با تعبیر می‌تواند صادق باشد. غیر از موطن رویا، عوامل دیگری مانند زمان و مکان دیده شدن رویا، بینندۀ رویا (رائی) و اعتدال مزاجی او، آنچه در رویا دیده شده است (مرئی) و ویژگی‌های آن نیز در نوع رویا تأثیرگذارند و باید برای تعبیر و تأویل رویا درنظر گرفته شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Interpretation of Dreams and Its Cosmological and Anthropological Foundations in Islamic Mysticism

نویسندگان [English]

  • Ahmad Saeidi 1
  • Mohammad Hosein Gilanpoor 2
1 Assistant professor, Imam Khomeini I.E.R.
2 Ph.D. student at Al-Mustafa International University
چکیده [English]

در عرفان اسلامی مباحث زیادی دربارة رؤیا و تأویل و تعبیر آن دیده می‌شود. از منظر عارفان مسلمان،
 
In Islamic mysticism, there are many discussions about dreaming and interpreting it. According to the Muslim mystics, the world (macrocosm) and man (microcosm) have several levels and layers that are mutually matched. One of the degrees of the macrocosm is the absolute or major world of imagination, and its human counterpart is the conditional or minor world of imagination, and dreams are always related to these two worlds of imagination. Dream, if seen in the major world of imagination, is true without interpretation, while in the minor world of imagination, it can only be true by interpretation. Apart from the origin of the dream, other factors such as the time and place of dreaming, the viewer of the dream (dreamer) and his temperament, what is seen in the dream, and its characteristics are effective in the type of the dream, and must be considered for interpretation it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation of dreams
  • minor world of imagination
  • major world of imagination
قرآن کریم.
نهج‌البلاغه، نسخه صبحی صالح.
‏ ابن‌ترکه (1360)، تمهید القواعد، مقدمه و تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی‏، انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران، تهران.
ابن‌ترکه (1378)، شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق: محسن بیدارفر، بیدار، قم.
ابن‌سبعین (1987‏)، بُدُّ العارف، تحقیق و تقدیم: جورج کتوره، دار الأندلس و دار الکندی، بیروت.
ابن‌سینا، (1404)، الشفاء (الطبیعیات، النفس)، تحقیق: سعید زاید و دیگران، مکتبة آیةالله المرعشی، قم.
ابن‌عربی (1336)، عقلة المستوفز، مطبعة بریل، لندن.
ابن‌عربی (1367)، (مجموعة) رسائل ابن‌عربی (نقش‏الفصوص)، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
ابن‌عربی (1370)، فصوص الحکم، تعلیقات ابوالعلاء عفیفی‏، الزهراء، تهران.‏
ابن‌عربی (2003)، کتاب المعرفة، محقق محمدامین ابوجوهر، دارالتکوین، دمشق.
ابن‌عربی (بی‌تا)، الفتوحات المکیة (اربع مجلدات)، دارالصادر، بیروت.
جامی، عبدالرحمن (1381)، نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: ویلیام چیتیک، پیشگفتار: سیدجلال‌الدین آشتیانی، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران.
جامی، عبدالرحمن (1425)، شرح فصوص الحکم، تصحیح: عاصم ابراهیم الکیالی الحسینی الشاذلی الدرقاوی‏، دارالکتب العلمیة، بیروت.
[امام]جعفر صادق (ع) (1400)، مصباح‌الشریعة، اعلمی، بیروت.
جندی، مؤیدالدین (1423)، شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق: جلال‌الدین آشتیانى‏، بوستان کتاب‏، قم‏.
جوادی آملی، عبدالله (1395)، تسنیم: تفسیر قرآن کریم، تحقیق و تنظیم: روح‌الله رزقی شهرودی، اسراء، قم.
جوهری، اسماعیل‌بن‌حماد (1399)، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، تحقیق: احمد عبدالغفور عطار،‌ دارالعلم للملایین، بیروت.
حسن‌زاده آملی، حسن (1375)، در آسمان معرفت (تذکرة اوحدیِّ از عالمان ربانی)، گردآوری و تنظیم: محمد بدیعی، تشیع، قم.
حسن‌زاده آملی، حسن (1378)، ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى‏، تهران.
رازی دایه، نجم‌الدین (1425)، منارات السائرین إلی حضرة الله و مقامات الطائرین، دارالکتب العلمیة، بیروت.
راغب اصفهانی (1412)، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دارالقلم و الدار الشامیة، بیروت و دمشق.
سبزواری، ملاهادی (1383)، اسرار الحکم، مطبوعات دینى، قم.
سعیدی، احمد (1395)، حرکت جوهری نفس در حکمت متعالیه و کتاب و سنت، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی، قم.
سعیدی، احمد و علی قنبریان (1395)، «حواس باطنی نفس؛ ماهیت، کارکرد و جایگاه»، ماهنامة معرفت، ش220، ص13-28.
شیرازی، قطب‌الدین (1369)، درة التاج‌، انتشارات حکمت، تهران.
صدرالمتألهین‏ (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران.
صدرالمتألهین‏ (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
صدرالمتألهین‏ (1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوی، چاپ دوم، بیدار، قم.
صدرالمتألهین‏ (1383)، شرح اصول الکافی، تصحیح: محمد خواجوی، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران‏.
صدرالمتألهین‏ (1387)، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة، مقدمه، تصحیح و تعلیق: محمد خامنه‌ای، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
صدرالمتألهین‏ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
طریحی، فخرالدین (1375)، مجمع البحرین، مرتضوی، تهران.
عبودیت، عبدالرسول (1391)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، سمت و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، تهران و قم.
فرغانی، سعیدالدین‌سعید (1379)، مشارق الدراری شرح تائیة ابن فارض، مقدمه و تعلیقات: جلال‌الدین آشتیانی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم‏.
فناری، شمس‌الدین محمدحمزه (1374)، مصباح الأنس بین المعقول و المشهود، مولی، تهران.
فیاضی، غلام‌رضا (1389)، علم النفس فلسفی، تحقیق و تدوین: محمدتقی یوسفی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، قم.
فیروز‌آبادی، مجدالدین محمدبن‌یعقوب (1412)، القاموس المحیط، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
فیّومی، احمد‌بن‌محمدبن‌علی المقری (1405)، المصباح المنیر، دارالهجرة، قم.
قونوی، صدرالدین (1371)، فکوک، تحقیق: محمد خواجوی، مولی، تهران‏.
قونوی، صدرالدین (1372)، شرح الأربعین حدیثا، بیدار، قم.
قونوی، صدرالدین (1374)، مفتاح الغیب، در شمس‌الدین‌محمدحمزه فناری، مصباح الأنس بین المعقول و المشهود، مولی، تهران.
قونوی، صدرالدین (1381)، إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن [تفسیر الفاتحة]، تحقیق: جلال‌الدین آشتیانی،‏ دفتر تبلیغات اسلامی، قم‏.
قیصری رومی (1375)، شرح فصوص الحکم، تصحیح و تعلیق: جلال‌الدین آشتیانی، علمی و فرهنگی، تهران.
کاشانی، عبدالرزاق (1370)، شرح فصوص الحکم، بیدار، قم.
کراجکی، محمدبن‌علی‏ (1410)، کنز الفوائد، تصحیح: عبدالله نعمة، دارالذخائر، قم.
کشی، محمد (1363)، اختیار معرفة الرجال المعروف برجال الکشی، تصحیح و تعلیق: میرداماد الأسترآبادی، تحقیق: مهدی رجایی، آل‌البیت، قم.
کلینى (1429)، کافی، تصحیح دارالحدیث، دارالحدیث، قم.
مازندرانی، محمدصالح (1382)، شرح الکافی؛ الأصول و الروضة، تصحیح: ابوالحسن شعرانی، المکتبة الإسلامیة، تهران.
مجلسی (1403)، بحار الأنوار، تحقیق: جمعی از محققان‏، دار إحیاء التراث العربی‏، بیروت.
مفید (1413)، الإرشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، آل‌البیت، قم.
المناوی، زین‌الدین محمدعبدالرؤوف (1999)،  طبقات الصوفیة: الکواکب الدریة فى تراجم السادة الصوفیة؛ الطبقات الکبری، تحقیق و اعداد: محمدادیب الجادر، دارالصادر، بیروت‏.
ورّام، مسعودبن‌عیسی (1410)، مجموعة ورّام، مکتبة فقیه، قم.