بررسی انتقادات احسائی به برهان تضایف ملاصدرا در اثبات اتحاد عالم و معلوم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه شاهد

2 استادیار دانشگاه اردکان

چکیده

اتحاد عالم و معلوم از مبانی مهم حکمت متعالیه است که ملاصدرا با الهام از فلاسفۀ نوافلاطونی آن را تبیین و اثبات کرده است. این اتحاد به دو مقام کثرت در وحدت و وحدت در کثرت تقسیم می‌شود و برهان تضایف یکی از مهم‌ترین استدلال‌های اثبات آن در مقام کثرت در وحدت است. این برهان سه نکتۀ اساسی دارد: وجود ادراکی موجود مجرد، معلوم بالذات نبودن موجودات مادی و اضافۀ عالم و معلوم. انتقادات احسائی نیز متوجه این‌هاست. ازنظر احسائی به‌دلیل فعلی بودن معنای ادراک، قدیم و نامخلوق شدن مادیات درصورت معلوم نبودن آن‌ها و لازمۀ مبدأ اشتقاق بودن اضافۀ عالم و معلوم، برهان ملاصدرا با انتقادات اساسی مواجه است؛ باوجوداین، به‌دلیل اتحاد عالم و معلوم در مقام کثرت در وحدت یا مقام ذات بودن این برهان، معلوم بالعرض بودن مادیات و معلوم بالذات بودن صورت‌های علمی آن‌ها و عدم لزوم میان مبدأ اشتقاق و نسبت اضافه، انتقادات احسائی مشکلات اساسی دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Ehsaee's Critique of Mulla Sadra's Correlation Argument for the Unity of the Knower and the Known

نویسندگان [English]

  • Mahmud Saidi 1
  • ehsan kordi ardakani 2
1 university of shahed
2 ardakan university, ardakan, iran
چکیده [English]

The unity of the knower and the known is one of the fundamental principles of the transcendent theosophy, which Mulla Sadra explained and proved it by inspiration from the Neoplatonic philosophers. This unity is divided into the two orders of plurality in unity and unity in plurality, and the correlation argument is one of the most important proofs of it in the order of plurality in unity. This argument has three basic points: (1) the Perceptual existence of the abstract beings, (2) that the material beings are not essentially known, and (3) the correlation between the known and the knower. Ehsaee's criticisms are also focused on these very points. According to Ehsaee, Mulla Sadra's argument must be faced with some fundamental criticisms, because (1) there is a sense of act in the meaning of the perception, (2) if the material beings were not known they would be eternal and uncreated, and (3) the correlation between the knower and the known requires their division. Nevertheless, because the unity of the known and the knower belongs to the order of plurality in unity or because this argument is in the order of the essence, and because the material beings are accidentally known and their scientific forms are essentially known, and that correlation doesn’t necessarily followed by division, Ehsaee's criticisms have essential problems.
 


کلیدواژه‌ها [English]

  • Mulla Sadra
  • Ehsaee
  • Unity
  • the knower
  • the known
قرآن کریم.
آشتیانی، مهدی (1367)، تعلیقات شرح منظومه، دانشگاه تهران، تهران.
ابن‌سینا (1363)، المبدا و المعاد، تحقیق عبدالله نورانى، مؤسسۀ مطالعات اسلامى‏، تهران.
ابن‌سینا (۱۳۷۵)، الاشارات و التنبیهات، دفتر نشرالبلاغه، قم.
ابن‌سینا (1417)، النفس من کتاب الشفاء، تحقیق حسن‌زاده آملی، بوستان کتاب، قم.
ابن‌سینا (1418)، الالهیات من کتاب الشفاء، تحقیق حسن‏زاده آملى، بوستان کتاب، قم.
احسائی، احمدابن‌ذین‌الدین (1427)، شرح‌العرشیة، تصحیح صالح احمد، موسسه‌البلاغ، بیروت.
احسائی، احمدابن‌ذین‌الدین (1428)، شرح‌المشاعر،تصحیح توفیق ناصر، موسسه‌البلاغ، بیروت.
جامى، عبدالرحمن (1370)،‏ نقدالنصوص فی شرح نقش‌الفصوص‏، تصحیح ویلیام چیتیک، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران.
جندى،‏ مؤیدالدین (1423)، شرح فصوص‌الحکم، تصحیح جلال‌الدین آشتیانى،‏ بوستان کتاب‏، قم.
سبزواری، هادی (1360)، تعلیقات الشواهدالربوبیة فی المناهج‌السلوکیة، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، مرکز نشر دانشگاهى، تهران.
سبزواری، هادی (۱۳۷۹)،‌ شرح‌المنظومة، تصحیح حسن زاده آملی، ‏ناب، تهران.
سبزواری، هادی (۱۹۸۱)، الحکمة‌المتعالیة فى‏ الاسفار العقلیة الاربعه، امینی و امید، دار احیاء التراث العربى، بیروت.
فیض کاشانى ‏(1387)، رسایل فیض کاشانى‏، تصحیح بهراد جعفرى، مدرسۀ عالى شهید مطهرى، تهران.
قاسمیان، رضا (1393)، «بررسی نقش فاعلیت نفس در فرایند ادراک از نظر صدرالمتالهین»، حکمت اسراء، بهار93، شماره 19، صص63-84.
قاسمیان، رضا (1386)، الکلمات المکنونة، مصحح: صادق حسن‌زاده، مطبوعات دینى، قم.
ملاصدرا (1354)، المبدا و المعاد، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران.
ملاصدرا (1361)، العرشیة، تصحیح غلام‌حسین آهنى، مولى، تهران.
ملاصدرا (۱۳۶۶)، تفسیر القرآن الکریم،‏ تصحیح محسن بیدارفر، بیدار، قم.
ملاصدرا (۱۴۲۰)، مجموعۀ رسائل فلسفى صدرالمتألهین،‏ حکمت، تهران.
ملاصدرا (۱۹۸۱)، الحکمة المتعالیة فى‏الاسفار العقلیة الاربعه، امینی و امید، دار احیاء التراث العربى، بیروت.
ملاصدرا (بی‌تا)، التعلیقات لصدرالمتألهین على الشفاء، تصحیح محسن بیدارفر، بیدار، قم.
میرداماد (1367)، القبسات،‏ تصحیح مهدى محقق، دانشگاه تهران، تهران.