نقش ویژگی‌های هستی‌شناختی اراده در شناخت حقیقت آن از منظر حکمت صدرایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشگاه فردوسی مشهد.

2 دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

اراده از مهم‌ترین مفاهیم فلسفی و کلامی است که اندیشمندان اسلامی، تعریف‌های فراوان و گاه متضادی برای آن آورده‌اند.در این نوشتار نشان می‌دهیم که ملاصدرا باتوجه‌به مبانی حکمت متعالیه و ضمن تفسیر ویژۀ خود از حقیقت اراده، سه ویژگی هستی‌شناختی را برای این حقیقت مطرح می‌کند.براساس‌این ویژگی‌ها، تفسیرهای رقیب را نقد و راز کژفهمی‌ها را در شناخت حقیقت اراده تبیین می‌کند. این ویژگی‌ها عبارت‌اند از: آمیختگی وجودی اراده با حالات نفسانی دیگر؛ وجودی بودن اراده و تنزه از ماهیت؛ تشکیکی بودن حقیقت اراده. تمام این اوصاف در تبیین حقیقت اراده مؤثرند و غافل شدن اندیشمندان دیگر از آن‌ها سبب انحراف معرفتی‌شان شده است. همچنین دو عامل اخیر، در شکل‌گیری دیدگاه صدرایی در تبیین حقیقت اراده نیز نقش مؤثری دارند؛ دیدگاهی که حقیقت اراده را از سنخ ابتهاج و محبت می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of the Ontological Properties of Will in Recognizing its Truth from the Perspective of Sadra's Theosophy

نویسندگان [English]

  • amir rastin 1
  • alireza kohansal 2
  • morteza hosseini shahrudy 3
1 islamic philosophy group of ferdowsi university of mashhad, iran,
2 Associate Professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Associate Professor of philosophy group of theology faculty of ferdowsi university of mashhad
چکیده [English]

Will is one of the most important philosophical and theological concepts for which Islamic thinkers have provided many and sometimes conflicting definitions. In this paper, we show that Mulla Sadra, with regard to the foundations of the transcendent theosophy, and his special interpretation of the truth of will, puts forward three ontological features for this truth. On the basis of these characteristics, he criticizes the rival interpretations and reveals the mystery of misunderstandings in the recognition of the truth of the will. These attributes are: the existential blending of will with other states of the soul; the existentiality of the will and its being unmixed with quiddity; the polarization of the truth of will. All these qualities are effective in explaining the truth of will, and other thinkers’ neglect of them has led them to epistemic deviation. Also, two recent factors play an important role in shaping Sadra's vision of explaining the truth of will, a view that regards the truth of will as a kind of love and cheerfulness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • will
  • Knowledge
  • enthusiasm
  • cheerfulness
  • Mulla Sadra
ابن‌سینا (1404)،التعلیقات، تحقیق از عبدالرحمن بدوی، مکتبةالاعلامالاسلامى، بیروت.
ابن‌سینا (1379)، النجاة من الغرق فى بحر الضلالات، مقدمه و تصحیح از محمد تقى دانش پژوه، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
اصفهانی، محمدحسین(1414)، نهایهالدرایه فی شرح الکفایه، تحقیق و نشر، مؤسسه آلالبیت:، قم.
ایجی، عضدالدین و میر سید شریف جرجانی(1325ق)، شرح المواقف‏، تصحیح بدر الدین نعسانى، الشریف الرضی‏، قم‏‏.
جوادی آملی، عبدالله(1386)، سرچشمه اندیشه، تحقیق عباس رحیمیان محقق، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1387)، عین نضاخ(تحریر تمهیدالقواعد)، تحقیق حمید پارسانیا، اسراء، قم.
جوادی آملی، عبدالله(1388)، ادب فنای مقربان، تحقیق محمد صفایی، اسراء، قم.
حمصى رازی، محمود بن علی‏(1412ق)، المنقذ من التقلید، مؤسسة النشر الإسلامی‏، قم
خمینی، روحالله(1378)، شرح چهل حدیث، چ20، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏، تهران.
خمینی، روحالله (1379)، الطلب و الاراده، مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی‏، تهران.
زنوزی، ملاعبدالله(بیتا)، لمعات الهیه، مقدمه و تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی، چ2، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، تهران.
سبزواری، هادی(1360)، التعلیقات على الشواهد الربوبیة، تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانى، المرکز الجامعى للنشر، مشهد.
سبزواری، هادی(1372)، شرح دعاء الصباح، تحقیق نجفقلى حبیبى‏، دانشگاه تهران، تهران.
سبزواری، هادی(1383)، اسرار الحکم، مقدمه از استاد صدوقى و تصحیح از کریم فیضى، مطبوعات دینى، قم.
طباطبایی، محمدحسین(بیتا)، نهایهالحکمه، چ12، موسسه النشر الاسلامی، قم‏.
عجالى معتزلى، مختار بن محمود(1420)، الکامل فی الاستقصاء فیما بلغنا من کلام القدماء، تحقیق محمد شاهد، المجلس الأعلى للشئون الإسلامیة، قاهره‏.
قاضى عبد الجبار و قوام الدین مانکدیم(1422)، شرح الأصول الخمسة، تعلیق از احمد بن حسین ابى هاشم، دار احیاء التراث العربی‏، بیروت‏‏.
قاضى عبد الجبار و قوام الدین مانکدیم (1962م‏)، المغنی فی أبواب التوحید و العدل‏، تحقیق جورج قنواتى، الدار المصریة، قاهره‏.
ملاصدرا(1981م)، الحکمةالمتعالیةفیالاسفارالعقلیةالاربعة، دار احیاءالتراث، بیروت.
ملاصدرا(1387)، سه رسائل فلسفی، مقدمه و تصحیح و تعلیق از سید جلال الدین آشتیانى، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
ملاصدرا(1366)، تفسیر القرآن الکریم، تحقیق محمد خواجوى، انتشارات بیدار، قم.
ملاصدرا(1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران.
ملاصدرا(1432)، تسع رسائل فلسفیه، ج1، تحقیق سیدابوالحسن علی بغدادی، باقیات، قم.
ملاصدرا(1422)، شرح الهدایه الاثیریه، تصحیح از محمد مصطفى فولادکار، موسسة التاریخ العربى، بیروت.
هارونی حسنی، یحیی بن حسین(2011م)، طوالع علم الکلام المعتزلی: کتاب الاصول لابی علی محمد بن خلاد البصری و شروحه، به تصحیحِ کامیلا آدانگ و ویلفرد مادلونگ و زابینه اشمیتکه، بریل، لیدن(بوستون).