واکاوی نظریة معرفتی سهروردی و پاسخ به اشکالات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فلسفه دانشگاه باقرالعلوم ع

چکیده

از نظر شیخ اشراق  علم انسان به موجودات مادی، علم  نفس به بدن و قوای آن،  و علم به همه مبصرات حضوری است؛ معنای علم حضوری نزد سهروردی این است که انسان اگر بخواهد به هرچیزی علم پیدا کند حضوراً آن را می‌‌‌‌یابد و در ادراک نیازی به وساطت صور نیست  بلکه صرف اضافه اشراقی کفایت می‌کند.
گرچه او تصریح می‌کند که حضوری بودن معرفت بصری به جهان مادی و علم حضوری نفس به بدن و قوای بدنی خود در سایه شهود باطنی نفس و استعانت از برهان عقلی است، اما این نظریه درظاهر با برخی عبارات و مبانی وی هم‌خوانی ندارد؛ ازاین‌رو با اشکالاتی مانند: حاصل نشدن اثر علم حضوری در نفس؛ سیطرۀ وجودی نداشتنِ مدرِک بر مدرَک؛ انحصار حضور در مجردات و تصریح به حصولی بودن برخی از علوم، مواجه است.
در این مقاله کوشیده ایم با استناد به مبانی شیخ اشراق و اثبات موارد زیر به اشکالات پاسخ دهیم: ۱. اثر، اعم از صورت ذهنی است، ۲. مراد از شرط سیطرۀ مدرِک در ادراک، خصوص علیت نیست، ۳. سبب ادراک مادی، وجود مادی نیست، بلکه خاصیت مظهریت جوهر مدرک است که سبب حضور ماده می‌شود، ۴. نفس می‌تواند از علم حضوری خود صورت‌گیری و آن را به علم حصولی تبدیل کند.
 
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Analysis of the Suhrawardi’s Epistemic Theory and Replying the Objections

نویسنده [English]

  • reza Ghasemiyan Mazar
چکیده [English]

According to Suhrawardi, human knowledge about material beings, the knowledge of soul about the body and its faculties, and the knowledge of all visual things are innate. For Suhrawardi, the innate knowledge means that if man wants to know anything he will find it innately and there is no need to the mediation of forms, and only the illuminationist relation is enough. While he acknowledges that the innateness of the visual knowledge about the material world and the innate knowledge of soul about the body and its faculties are based on the soul’s inner intuition and with the help of rational argument, this theory apparently disagrees with some of his teachings and principles.  Hence, he confronts with some objections: innate knowledge has no effect on soul; percipient hasn’t existential mastery over the perceived; innateness would be restricted to the abstract beings; and some of the sciences would be acquired. In the present paper we will try to reply to these objections by appealing to the elements of Suhrawardi’s philosophy and proving the following cases: effect includes mental form but is more than that; the condition of percipient existential mastery over the perceived is not limited to causal mastery; the cause of material perception is not material existence; soul can get a form from its innate knowledge and convert it to acquired knowledge.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • innate knowledge
  • acquired knowledge
  • Suhrawardi
  • illuminationist relation
آشتیانی، جلال (۱۳۷۸)، منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران، بوستان کتاب، قم.
ابن‌سینا (۱۳۷۵) الاشارات و التنبیهات در(شرح الاشارات و التنبیهات)، قم، نشر البلاغه، قم
ابن‌سینا(۱۳۷۶) الإلهیات من کتاب الشفاء، تصحیح علامه حسن حسن زاده آملی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم
بخارایی ، میرک (۱۳۵۳)، شرح حکمه العین، تصحیح جعفر زاهدی، دانشگاه فردوسی، مشهد.
سبزواری ملا هادی(۱۴۱۰) ، تعلیقه الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه ، در (الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه )، داراحیاء التراث العربی، بیروت.
سهروردی، (۱۳۷۵) مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تصحیح هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
شهرزوری ، شمس‌الدین محمد، (۱۳۷۲)شرح حکمه الاشراق ، حسن ضیائی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی ، تهران.
صدرالمتالهین، (بی تا)الحاشیه علی الهیات الشفا، انتشارات بیدار، قم.
صدرالمتالهین(۱۳۶۳) مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، انجمن حکمت و فلسفه ایران ، تهران.
طوسی، خواجه نصیر الدین(۱۳۸۳)، اجوبه المسائل النصیریه، تصحیح عبدالله نورانی، پژوهشگاه علوم انسانی تهران.
طوسی، خواجه نصیر الدین( ۱۳۷۵) شرح الاشارات والتنبیهات، البلاغه ، قم
فارابی،ابونصر (۱۴۰۵) ، الجمع بین رایی الحکیمین، مقدمه وتعلیق دکتر البیر نصری نادر، چاپ دوم، انتشارات الزهراء، تهران.
مطهری، مرتضی(۱۳۷۸)، اصول فلسفه وروش رئالیسم، صدرا، تهران.
میرداماد، محمد باقر(۱۳۶۷ )، القبسات، تصحیح مهدی محقق و دیگران، دانشگاه تهران، تهران.
هدایت افزا، محمود و شیخ شعاعی،عباس(۱۳۹۲) «اصالت نور و تحقق تبعی ظلمت در اندیشه سهروردی»، نشریه حکمت اسرا،سال پنجم، شماره سوم، شماره۱۷ ص۱۴۳-۱۷۳
یزدان پناه، یدا...،(۱۳۸۹) حکمت اشراق، تحقیق ابراهیم علی پور ، پژوهشگاه حوزه ودانشگاه با همکاری انتشارات سمت، قم.