برهان پذیری «وجود خدا» در قرآن از منظر آیت‌الله جوادی‌آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته سطح سه حوزه علمیه قم.

2 استاد عالی حوزه علمیه قم.

چکیده

قرآن کریم، کتاب استدلال و برهان است تا آنجا که بیش از سیصد مرتبه دعوت به تعقل نموده و حتی از مخالفان خود طلب برهان کرده است. با این حال برخی معتقدند قرآن، برهانی بر اثبات وجود حق تعالی ـ که اساس توحید و رکن همه ادیان شمرده می‌شود ـ اقامه نفرموده است. لذا این پژوهش در صدد است با تمرکز بر آراء و نظریات حضرت آیت‌لله جوادی آملی، اثبات نماید که می‌توان براهینی بر اثبات وجود حق تعالی از این کتاب آسمانی استفاده نمود و چنین ادعا نمود که هرچند اصل هستی مبدأ در بسیاری از آیات مفروغ عنه و مسلم گرفته شده است، لکن چنین نیست که قرآن هیچ گاه به آن نپرداخته باشد. این پژوهش در همین راستا، دو برهان از براهین عقلی و فلسفی اثبات وجود حق تعالی یعنی برهان «امکان و وجوب» و «امکان فقری» را مورد توجه قرار داده و با استنباط مقدمات آن‌ها از قرآن کریم، اقامه برهان بر وجود خدا در قرآن را به اثبات رسانیده است. لازم به ذکر است، انجام پژوهش‌هایی از این دست می‌تواند جلوه‌ای از تفکیک ناپذیری قرآن و برهان و نمایی از اعجاز علمی این کتاب آسمانی را به سهم خود آشکار نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

اقامه برهان بر وجود خدا در قرآن

نویسندگان [English]

  • ahmad maleky 1
  • ahmad maleky 2
1 ostad
2 استاد موسسه آموزشی پژوهشی اسراء
چکیده [English]

قرآن، کتاب استدلال و برهان است تا آنجا که بیش از سیصد مرتبه دعوت به تعقل نموده است (طباطبایی، 1390ق: 5/ 255) و حتی از مخالفان خود طلب برهان کرده و می فرماید: «قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَکُمْ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ» (بقره:2/ 111). با این حال برخی از مفسران معتقدند قرآن، برهانی بر اثبات وجود حق تعالی ـ که اساس توحید و رکن همه ادیان شمرده می شود ـ اقامه نفرموده است. لذا این پژوهش در صدد است با استنباط برهان «امکان و وجوب» و «امکان فقری» از قرآن، نشان دهد می توان براهینی بر اثبات وجود حق تعالی از این کتاب آسمانی استفاده نمود و چنین گفت: « گرچه هستی اصل مبدأ در بسیاری از آیات مفروغ عنه و مسلم گرفته شده، لیکن چنین نیست که قرآن هیچ گاه به آن نپرداخته باشد. » (جوادی آملی، 1399ش: 26ـ27) بعلاوه آن که با انجام پژوهش هایی از این دست می توان جلوه ای از تفکیک ناپذیری قرآن و برهان؛ و نمایی از اعجاز علمی این کتاب آسمانی را به سهم خود آشکار کرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • برهان
  • اثبات وجود خدا
  • وجوب و امکان
  • امکان فقری
  • قرآن
  1. قرآن کریم.
  2. ابن بابویه، محمد بن على، 1398ق، التوحید (للصدوق)، جامعه مدرسین، قم.
  3. ابن سینا، حسین بن عبد الله، 1381ش، الإشارات و التنبیهات، ب‍وس‍ت‍ان‌ ک‍ت‍اب‌، ق‍م‌.
  4. ابن سینا، حسین بن عبد الله، 1376ش، الإلهیات من کتاب الشفاء، تحقیق علامه حسن‌زاده آملی، بوستان کتاب، قم.
  5. آلوسى، محمود بن عبدالله، 1415ق، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، دار الکتب العلمیة منشورات محمد علی بیضون، بیروت.
  6. جوادی آملی، عبد الله، 1398ش، تبیین براهین اثبات خدا، مرکز نشر اسراء، قم.
  7. جوادی آملی، عبد الله، 1399ش، توحید در قرآن، مرکز نشر اسراء، قم.
  8. حسینی بهشتی، محمد، بی تا، توحید در قرآن، انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین، قم.
  9. حلى، حسن بن یوسف، 1382ش، کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد (قسم الإلهیات)، موسسه امام صادق علیه السلام، قم.
  10. زنوزی، عبد الله ابن بیرمقلی باباخان، 1381ش، انوار جلیه، امیر کبیر، تهران.
  11. سبحانی، جعفر، معالم التوحید فی القرآن الکریم، 1400ق، مطبعة الخیام، قم.
  12. صدر الدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، 1378ش، المسائل القدسیّة، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم. مرکز انتشارات، قم.
  13. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، 1368ش، الحکمة المتعالیة فى الأسفار العقلیة الأربعة، مکتبة المصطفوی، قم.
  14. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، 1417ق، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، مؤسسة التاریخ العربی، بیروت.
  15. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، 1354ش، المبدا و المعاد، انجمن حکمت و فلسفه، تهران.
  16. صدرالدین شیرازى، محمد بن ابراهیم، 1378ش، المظاهر الالهیه فى اسرار العلوم الکمالیه، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
  17. طباطبایى، محمدحسین، 1390ق، المیزان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، بیروت.
  18. طباطبایى، محمدحسین، 1416ق، نهایة الحکمة، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الإسلامی، قم.
  19. طبرسى، فضل بن حسن، 1372ش، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ناصر خسرو، تهران.
  20. عبودیت، عبد الرسول، 1396ش، فلسفه مقدماتی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.
  21. فخر رازى، محمد بن عمر، 1420ق، التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
  22. مصباح یزدی، محمد تقی، 1383ش، آموزش فلسفه، انتشارات أمیر کبیر، تهران.
  23. مصباح یزدی، محمد تقی، 1380ش، شرح اسفار (جلد هشتم)، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.
  24. مصباح‌یزدی، محمدتقی، 1392ش، معارف قرآن: خداشناسی، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی، قم، انتشارات مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی، قم.
  25. مطهری، مرتضی، 1372ش، وحی و نبوت، مجموعه آثار، ج‏2، صدرا، قم.
  26. مطهری، مرتضی، 1372ش، مقالات فلسفی، مجموعه آثار، ج‏13، صدرا، قم.
  27. مکارم شیرازى، ناصر، 1371ش، تفسیر نمونه، دار الکتب الإسلامیة، تهران.
  28. نصیر الدین طوسى، محمد بن محمد، بی تا، تجرید الاعتقاد، مکتب الأعلام الإسلامى، تهران.