بازتاب احدی نفس در آینۀ قوا؛ نگاهی نو به ماهیت قوای نفس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

2 استادیار فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه قم

3 دانشیار گروه علوم تربیتی دانشگاه قم

چکیده

انسان توسط قوا افعال خود را انجام می‌دهد. در واقع، قوا زمینه‌ساز انجامِ افعالِ وی هستند. این دارایی‌ها در جنبه‌هایی با نباتات و حیوانات، مشترک و در جنبه‌های دیگر متفاوت هستند. پس انسان افعالی از خود بروز می‌دهد که نباتات و حیوانات نیز توانایی تحقق آن افعال را دارند؛ همچنین فعالیت‌هایی دارد که مختص خود اوست و نبات و حیوان قدرت بر انجام آن را ندارد.

حکما توانایی‌های ذاتی انسان را تحت عنوان «قوای انسان» تبیین نموده‌اند. اما این بیان دارای اشکالات «همپوشانی قوا»، «رویکرد کثرت‌گرایی» و «عدم جامعیت» می‌باشد. نوشتار حاضر پس از تقریر دستگاه رایج و رفع اشکالات مذکور، بر اساس مبانی ملاصدرا به بازسازی دستگاه قوای ذاتی انسان پرداخته است تا بتوان به شناخت توانایی‌های او دست یافت.

نتیجه اینکه انسان از بدو خلقتش دارای هشت توانایی ذاتی است که با اشتداد وجودی نفس، قدرت این قوا افزایش می‌یابد. این توانمندی‌ها عبارتند از: توانایی (1)جذب (2)دفع (3)رشد و توسعه (4)فهم و درک (5)تجزیه و ترکیب (6)نگهداری و کنترل (7)انشاء و انتزاع (8) حکم کردن و تصمیم گرفتن.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Reflection of one soul in the mirror of forces; A new look at the nature of the powers of the soul

نویسندگان [English]

  • mohammad kholghi 1
  • habiballah daneshshahraki 2
  • Abbas Habibzadeh 3
1 Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology and Islamic Studies, Qom University, Qom, Iran
2 Islamic philosophy and theology, Theology faculty, qom university, qom, iran
3 Department of Educational Sciences, Faculty of Literature and Humanities, Qom University, Qom, Iran
چکیده [English]

Man performs his actions by his powers. In fact, the forces underlie the performance of his actions. These assets are common to plants and animals in some respects and different in others.Thus, human beings manifest actions that plants and animals also have the ability to realize; It also has activities that are unique to it and that plants and animals do not have the power to do.

The sages have explained the innate abilities of man under the title of "human powers". But this expression has the drawbacks of "overlap of powers", "pluralism approach" and "incompleteness". The present article, after explaining the current system and resolving the above-mentioned problems, has reconstructed the system of human innate powers based on Mulla Sadra's principles, in order to gain an understanding of his abilities.

The result is that human beings have eight innate abilities from the beginning of their creation, which increase the power of these powers with the intensification of the soul. These capabilities are: Ability (1) Absorption (2) Repulsion (3) Growth and Development (4) Understanding (5) Analysis (6) Maintenance and control (7) Composition and abstraction (8) Verdict To make and decide.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Verbs
  • powers of the soul
  • individual differences
  • simplicity of existence
  • substantive motion
  1. قرآن کریم.
  2. اتکینسون، ریتا ال؛ اتکینسون، ریچارد سی؛ اسمیت، ادوراد ای؛ بم، درایل؛ هوکسما، سوزان نولن(1396)، زمینۀ روانشناسی هیلگارد، مترجمان: محمد نقی براهینی، بهروز بیرشک، مرداد بیک، رضا زمانی، سعید شاملو، مهرناز شهرآرای، یوسف کریمی، نیسان گاهان، مهدی محیّ الدین، کیانوش هاشمیان، تهران: رشد.
  3. اسماعیلی، معصومه(1398)، استکمال جوهری نفس از منظر ملاصدرا، قم: دانشگاه باقرالعلوم7
  4. اخلاقی، مرضیه(1389)، شرح شواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: آیت اشراق.
  5. افلاطون(1390)، جمهور، مترجم: فؤاد روحانی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
  6. برک، لورا (1400)، روان‎شناسی رشد، مترجم: یحیی سیدمحمدی، 2 جلد، تهران: ارسباران
  7. جوادی آملی، عبدالله(1384)، تفسیر انسان به انسان، قم: اسراء.
  8. خمینی، روح الله(1391)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  9. زرشناس، شهریار(1392)، روان‎شناسی مدرن و حقیقت فراموش شده انسان، قم: دفتر نشر معارف.
  10. سهروردی، شهاب‌الدین(1388)، حکمت اشراق، ترجمه: فتحعلی اکبری، تهران: علم.
  11. شانظری، جعفر(1390)، ترجمه و شرح مبدأ و معاد ملاصدرا، قم: دانشگاه قم.
  12. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم(1380)، المبدأ و المعاد، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  13. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم(1432 هـ.ق)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الأسفار الأربعه، 3 جلد، بیروت: دارالمحجۀ البیضاء.
  14. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم(1981 م)، الحکمۀ المتعالیۀ فی الأسفار الأربعه، 9 جلد، تعلیقه: علامه طباطبائی، بیروت: دار احیاء تراث.
  15. صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم(1382)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، قم: مؤسسه بوستان کتاب.
  16. صمدی آملی، داوود(1385)، شرح مراتب طهارت نفس، 2 جلد، قم: انتشارات نورالسجاد
  17. طاهرزاده، اصغر(1393)، معرفت نفس و حشر: ترجمه و تنقیح جلد 8 و 9 اسفار ملاصدرا، اصفهان: لب المیزان.
  18. طباطبایی، محمد حسین(1387)، تفسیر المیزان، ترجمه: موسوی همدانی، 20 جلد، چاپ 27، تهران: دفتر انتشارات اسلامی
  19. فیاضی، غلامرضا(1390)، علم النفس فلسفی، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
  20. مصباح یزدی، محمد تقی(1391)، فلسفۀ تعلیم و تربیت اسلامی، تهران: انتشارات مدرسه
  21. مهر محمدی، محمود(1385)، «نظریۀ هوش‎های چندگانه و دلالت‎های آن برای برنامه درسی و آموزشی»، فصلنامه تعلیم و تربیت، زمستان 1385، 88، صص. 7 إلی 32.
  22. ناییجی، محمد حسین(1378)، ترجمه و شرح نفس شفا، قم: مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).