بررسی معرفت‌شناختی «حکمت قلبی» از منظر ابن‌عربی با تاکید بر فص شعیبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی گروه فلسفه و کلام اسلامی ، دانشکده فلسفه، دانشگاه ادیان و مذاهب

2 دانشجوی دکتری رشته تصوف و عرفان اسلامی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

ابن‌عربی در فص شعیبیِ فصوص‌الحکم به «حکمت قلبی» می‌پردازد. بحث او دست‌کم سویه‌های مختلف هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و معرفت‌شناختی دارد، اما می‌توان دالّ اصلی مباحث او را مدعیاتی در حوزۀ معرفت‌شناسیِ شهود عرفانی و عقلِ نظری دانست. او معتقد است شهود عرفانی دارای ویژگی جامعیت معرفتی است و می‌تواند ما را به حقیقت برساند، اما معرفت عقلی به دلیل ضیق و حصر معرفتی و یک جانبه دیدن امور به حقیقت اشیا دسترسی ندارد. به دلیل همین ویژگی است که اهل نظر همواره با یکدیگر اختلاف دارند. این مقاله بعد از توصیف مفصل دیدگاه ابن‌عربی، این را برمی‌رسد که آیا تقریر فعلی ابن‌عربی از این بحث می‌تواند استدلالی به نفع اعتبار معرفت‌شناختی شهود عرفانی محسوب شود؟ نظر نویسندگان بر آن است که این تقریر بیش از آنکه بحثی معرفت‌شناسانه در دفاع از اعتبار شهود باشد، تبیین معرفت‌شناختیِ شهود و عقل با فرض پذیرش هستی‌شناسیِ اسمایی مقبول نزد ابن‌عربی است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Epistemological study of "Wisdom of the Heart" from Ibn Arabi's point of view with emphasis on Shuayb's Bezel

نویسندگان [English]

  • Mohammad Keivanfar 1
  • motahareh shokouei 2
1 faculty member Department of Islamic philosophy and theology University of religions and denominations
2 student of sufism and islamic mysticism, in University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Ibn Arabi deals with "heart wisdom" in the Shuayb chapter of Fusus al-Hakam. His discussion has different aspects of ontology, anthropology, epistemology, etc., but the his main word is epistemological claims about mystical intuition and theoretical reason. He believes that mystical intuition has the characteristic of epistemic comprehensiveness and can lead us to the truth, but rational knowledge does not have access to the truth of things due to the narrowness of this type of knowledge. It is because of this feature that people always disagree with each other. This article, after a detailed description of Ibn Arabi's point of view, concludes whether Ibn Arabi's current account of this discussion can be considered as an argument in favor of the epistemological validity of mystical intuitions. The authors believe that his discussion can not be considered as an epistemological argument in defense of the validity of intuition, but it is an explanation of intuitive and rational knowledge in the framework of ontology accepted by Ibn Arabi.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Heart Wisdom
  • Intuitive knowledge
  • Rational knowledge
  • Epistemic comprehensiveness
  • Epistemic limitation
  • Epistemic Validity
  1. قرآن کریم.
  2. ابن ترکه، صائن الدین علی، (1396ق)، تمهید القواعد، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، تهران، انتشارات انجمن حکمت و فلسفه.
  3. ابن‌عربی، محی الدین، (1370)، فصوص الحکم، تصحیح ابوالعلا عفیفی، تهران، انتشارات الزهرا.
  4. ابن‌عربی، محی الدین، (1994م)، الفتوحات المکیه (14 جلد)، تصحیح عثمان یحیی، بیروت، نشر دار احیاء التراث العربی.
  5. ابن‌عربی، محی الدین، (بی تا)، الفتوحات المکیه (4 جلد)، بیروت، نشر دار الصادر.
  6. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، (1408ق)، لسان العرب (18 جلد)، چ 1، بیروت، نشر دار احیاء التراث العربی.
  7. الله‌آبادی، محب‌الله، شرح فصوص الحکم، نسخه خطی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، شماره ثبت 18215.
  8. انزلی، سید عطا، (1384)، «ساخت گرایی و نظریه حق معتقد ابن عربی»، اندیشه نوین دینی، شماره 2، صص: 39-58.
  9. پترسون، مایکل و دیگران، (1383)، عقل و اعتقاد دینی، چ4، ترجمه احمد نراقی و ابراهیم سلطانی، تهران، طرح نو.
  10. تلمسانی، عفیف الدین، (1392)، شرح فصوص الحکم، تصحیح اکبر راشدی نیا، چ 1، تهران، انتشارات سخن.
  11. جندی، مؤیدالدین، (1423ق)، شرح فصوص الحکم، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، نشر بوستان کتاب.
  12. جوادی آملی، عبدالله، (1387)، عین نضاخ (3 جلد)، چ1، قم، انتشارات اسراء.
  13. حسینی و دیگران، (1395)، «کارکردهای معرفتی قلب از دیدگاه علامه طباطبایی»، مجله ذهن، شماره 67، صص: 55-76.
  14. رازی، نجم الدین، (1379)، مرصاد العباد، تصحیح محمد امین ریاحی، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
  15. راغب اصفهانی، (1416ق)، حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بیروت، نشر دارالشامیه.
  16. رمضانی، حسن و پارسی نژاد محسن، (1391)، «حقیقت قلب در عرفان اسلامی»، حکمت عرفانی، سال اول، شماره4، صص: 33-48.
  17. زبیدی، مرتضی، (1414ق)، تاج العروس من جواهر القاموس( 20 جلد)، بیروت، ناشر دارالفکر.
  18. صدرالمتالهین شیرازی، محمد، (1981م)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه (9جلد)، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
  19. قاسانی [کاشانی]، عبدالرزاق، (1426ق)، اصطلاحات الصوفیه، تصحیح عاصم ابراهیم الکیالی، بیروت، نشر دارالکتب العلمیه.
  20. قاسانی [کاشانی]، عبدالرزاق، (1370)، شرح فصوص الحکم، چ4، قم، انتشارات بیدار.
  21. القونوی، صدرالدین محمد، (1416)، المراسلات، تصحیح گوردون شوبرت، بیروت، دارالنشر فرانتس شتوتگارت.
  22. القونوی، صدرالدین محمد، (1381)، اعجاز البیان فی تفسیر ام القرآن، تصحیح سیدجلال الدین آشتیانی، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
  23. القونوی، صدرالدین محمد، (1371)، فکوک، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی.
  • القونوی، صدرالدین محمد، (1375)، النفحات الالهیه، تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی.
  • القیصری، داوود، (1375)، شرح فصوص الحکم، تصحیح سید جلال الدین آشتیانی، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
  • غزالی، ابوحامد محمد، (بی تا)، احیاء علوم الدین، محقق/مصحح: عبدالرحیم بن حسین حافظ عراقی، بیروت، نشر دارالکتاب العربی.
  1. مکی، ابوطالب، (1417ق)، قوت القلوب فى معاملة المحبوب، تصحیح ‏باسل عیون السود، بیروت، نشر دار الکتب العلمیة‏.
  2. Alston, William P, (1991), Perceiving God, Cornell University Press.
  3. Gellman, Jerome, "Mysticism", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2019 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL= https: // stanford. edu/ archives/ sum2019/ entries/ mysticism.
  4. Inwagen, Peter Van, (2015), Metaphysics, Westview Press.
  5. Plantinga, Alvin, (2011), Where the Conflict Really Lies, Oxford University Press.
  6. Swinburne, Richard, (2004), Existence of God, Oxford: Clarendon Press.