نظریه معرفتی ابن سینا و بررسی آن در پرتو اصالت وجود و اصالت ماهیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم ع.

2 کارشناسی ارشد فلسفه دانشگاه باقر العلوم ع.

چکیده

ابن‌سینا و پیروان او بر این باورند که نفس هنگام ادراک خارج‌مادی، از طریق قوا و آلات خود با خارج ارتباط برقرار کرده و در سایه این ارتباط و ملاقات کیفیتی مشابه کیفیت شیء خارجی ابتدا در آلت ادراکی و سپس در قوا و فضای نفس منطبع و مرتسم می‌شود؛ این صورت از آن جهت که حاکی از خارج است مناط علم نفس به عالم ماده می‌شود. این نظریه معرفتی هم در تطبیق با اصالت‌وجود مشکل دارد و هم در تبیین با اصالت‌ماهیت: رویکرد اصاله‌الوجودی به این نظریه معرفتی مستلزم عدم امکان اتحاد ماهیت وجود خارجی با وجود ذهنی است زیرا ماهیت وجود خارجی از حدّ همان وجود انتزاع شده و متناسب با مرتبه همان وجود است لذا امکان اتحاد آن با مرتبه‌ای دیگر از هستی، ممکن نخواهد بود؛ رویکرد اصاله‌الماهوی به آن نیز مستلزم انتقال امر اصیل (ماهیت) به ذهن می‌شود که محال است زیرا امور اصیل متقوم به مرتبه خاص خویش‌اند و قابل انتقال نیستند؛ حتی در صورت انتقال، در فرض همراهی آثار خارجی با آن مستلزم  انقلاب ماهیت و در فرض عدم همراهی آثار خارجی، مستلزم انفکاک لوازم ذات از ذات خواهد بود.   

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Avicenna's Theory of Knowledge and Examine It in the Light of the Principality of Existence and the Principality of Quiddity

نویسندگان [English]

  • reza qasemian mazar 1
  • hadi yasaqi 2
1
2
چکیده [English]

 Avicenna and his followers believe that when the soul perceives the matter in the world, it communicates with external world through its faculties and its tools; so a similar quality of object quality is imprinted firstly on the tool of perception, then on faculties and finally on the atmosphere of soul in the light of this connection. This imprinted form in order to refer to the external world is the criterion for soul knowledge to sensuous world. The principality of existence to Avicenna's theory of knowledge entails the impossibility of unity of quiddity of external being with mental being because of mixing of two different levels of being. The principality of quiddity to Avicenna's theory of knowledge entails transmitting the principal object (quiddity) to mind. It is an absurdity because of impossibility of transmitting the principal object. Even accepting the transition, transition with external effects entails mutation in essence and transition without them entails disjoining adherents from essence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Perception
  • imprinting
  • principality of existence
  • principality of quiddity
  • detachment

مراجع

آشتیانی، میرزامهدی (1373)، اساس التوحید، تصحیح سیدجلال آشتیانی، امیرکبیر، تهران.
ابن‌سینا (1371)، المباحثات، تحقیق محسن بیدار فر، انتشارات بیدار، قم.
ـــــــ (1375)، الاشارات و التنبیهات، 3جلدی، نشر البلاغه، قم، چاپ اول.
ـــــــ (1376) الإلهیات من کتاب الشفاء، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
ـــــــ (1404الف)، التعلیقات، تحقیق: عبدالرحمان بدوی، مکتبه الاعلام الاسلامی، بیروت.
ـــــــ (1404ب)، الشفا فی المنطق، تحقیق ابراهیم مدکور و دیگران، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم.
ـــــــ (1404ج) کتاب النفس، در «الشفا فی الطبیعیات» تحقیق: ابراهیم مدکور و دیگران، انتشارات کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، قم.
بهمنیار (1375)، التحصیل، تصحیح: مرتضی مطهری، دانشگاه تهران، تهران.
جرجانی (1375)، الکبری فی المنطق، تصحیح مدرس افغانی، انتشارات هجرت، قم.
جوادی آملی، عبدالله (1389) رحیق مختوم، اسراء، قم.
خوانساری، حسین (1378)، الحاشیه علی الهیات الشفا، تصحیح: حامد ناجی اصفهانی، کنگره بزرگداشت آقا حسین خوانساری، قم.
سبزواری، ملاهادی (1380)، شرح المنظومه، تعلیقه: حسن حسن‌زاده آملی، نشر ناب، قم.
سهروردی (1388)، «حکمه الاشراق» در مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح هانری کربن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران.
صدرالمتألهین (1354)، المبدأ و المعاد، تصحیح: سیدجلال‌الدین آشتیانی، انجمن حکمت و فلسفه ایران، تهران.
ـــــــ (1410)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.
ـــــــ [بی‌تا]، الحاشیه علی الهیات الشفا، انتشارات بیدار، قم.  
طوسی، نصیرالدین (1407)، تجرید الاعتقاد، تصحیح: حسینی جلالی، دفتر تبلیغات اسلامی، قم.
عارفی، عباس (1387)، مطابقت صور ذهنی، پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی، قم.
لاهیجی، عبدالرزاق [بی‌تا]، شوارق الالهام فی شرح تجرید الکلام، مهدوی، اصفهان.
مدرس زنوزی (1371)، انوار جلیه، تصحیح: سیدجلال آشتیانی، امیرکبیر، تهران.
مطهری، مرتضی (1382)، «درس‌های الهیات شفا» در مجموعه آثار شهید مطهری، صدرا، تهران.
میرداماد (1381)، «الایماضات» در مصنفات میرداماد، تصحیح: مصطفی نورانی، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، تهران.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار