باز شناسی قواعد تأویل قرآن کریم با تأکید بر آراء صدر المتألّهین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته دکتری فلسفه اسلامی دانشگاه اصفهان

2 استادیار دانشکده معارف دانشگاه علوم پزشکی اصفهان

چکیده

 درتأویل قرآن، حقایقی که از دید ظاهری در تفسیر متن پنهان است، آشکار می‌شود. ملاصدرا به عنوان یک فیلسوف، دارای مبانی مستدلی در قرآن‌شناسی است که بر سبک تأویلی او تأثیر گذاشته است. این مبانی قابل طبقه بندی به صورت قواعد است. هدف این مقاله استنتاج این مبانی و قواعد به عنوان مقدمه­ای بر تأویل­های اوست که با روش توصیفی-تحلیلی بر مبنای آثار ملاصدرا به استنتاج و بررسی ده قاعده می‌پردازد. محور قواعد اصلی استخراج شده عبارتند از تناظر قرآن و هستی، مراتب معنایی قرآن، نظریه قصدیت، بطون طولی دین (نافی نظریه تعدد قرائت‌ها)، درک عقلی در امتداد درک وحیانی، نسبت دین و فلسفه، هماهنگی تشریع و تکوین، جری و تطبیق، تفسیر قرآن به قرآن و نگاه مستقل به آیات قرآن که از منظرهای مختلف مورد تحلیل قرار گرفته است. با دانستن این اصول در آثار تفسیری ملاصدرا بهتر می­توان منطق تأویل­های او را در بعد قرآن‌شناسی درک کرد. این مقاله، منطق تأویل از منظر قرآن‌شناسی صدرایی است که مسأله­ای نو به شمار می‌آید. اهمیت این مسأله در گشودن افقی نو در فهم تأویل قرآن است و ضرورت آن پاسخ به اشکالاتی است که بر این گونه تأویل­ها می‌شود و آن ها را فاقد پشتوانه عقلی دانسته و از مقوله ذوقیات و تجربه شخصی غیر قابل انتقال به دیگران می­داند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Recognizing the rules of interpretation of the Holy Quran with emphasis on the views of Sadr al-Muta'allehin

نویسندگان [English]

  • s. mohammad hossain mirdamadi 1
  • Ghodrat Allah Momenee 2
1 Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Literature, Isfahan University, Iran
2 Maaref
چکیده [English]

n the interpretation of the Qur'an, the truths that are apparently hidden in the interpretation of the text are revealed. Mulla Sadra, as a philosopher, has well-founded principles in Quranology that have influenced his style of interpretation. These principles can be classified as rules. The purpose of this article is to deduce these principles and rules as an introduction to his interpretations. The research method is descriptive-analytical based on Mulla Sadra's works and deduces and examines ten rules. The main rules extracted are the correspondence between the Qur'an and existence, the semantic levels of the Qur'an and the theory of intent, rational understanding along with revelatory understanding, current and adaptation, the relationship between legislation and evolution, and religion and philosophy, which have been analyzed from different perspectives. These principles can be better understood in the interpretive works of Mulla Sadra in the logic of his interpretations in the field of Quranology. This article is the logic of interpretation from the perspective of Sadra's Quranology, which is a new issue. The importance of this issue is to open a new horizon in understanding the interpretation of the Qur'an and its necessity is to respond to the problems that arise on such interpretations and they Considers it lacking intellectual support and considers it a category of personal tastes and experiences that cannot be transferred to others.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Interpretation
  • rules of interpretation
  • Quranology
  • Quran
  • Mulla Sadra
  1. ابن‌عربی، الحاتمی‌آلطائی، أبوعبدالله محمّد بن علی (1410)، کتاب الاسفار عن نتائج اسفار، بیروت: دارالحافظ.
  2. استیس، والتر (1379)، عرفان و فلسفه، ترجمه بهاء الدین خرمشاهی، تهران: سروش.
  3. اسعدی، محمد(1385)، سایه ها و لایه های معنایی، درآمدی بر «نظریه معناشناسی مستقل فرازهای قرآنی در پرتو روایات تفسیری»، قم: بوستان کتاب.
  4. افلاطون (1380)، دوره آثار افلاطون، رساله ته ئه تتوس، ج3، ترجمه محمد حسن لطفی، تهران: خوارزمی.
  5. پترسون، مایکل( 1378)، عقل و اعتقاد دینی، ترجمه ابراهیم سلطانی، تهران: طرح نو.
  6. جوادی آملی، عبدالله ( 1387)، عین نضّاخ : تحریر تمهید القواعد، قم، اسراء.
  7. حاجی ربیع، مسعود و لیلی صالحی (1397)، «علم تأویل از دیدگاه ملاصدرا»، در اندیشه­های صدرایی در آینه نگاه معاصر، ج1، تهران: پگاه روزگار نو.
  8. حکمت، نصرالله( 1393)، مفتاح فتوحات: گلشن راز شبستری، تهران: نشر علم.
  9. رشاد، علی اکبر(1389)، منطق فهم دین، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  10. سروش، عبدالکریم (1377)، صراط­ های مستقیم، تهران: صراط.
  11. مظفری، حسین (1397)، «مبانی و ضوابط تأویل عرفانی قرآن کریم از دیدگاه صدرالمتألهین»، نشریه معارف عقلی، شماره 37، صص73 تا 93.
  12. ملاصدرا، محمدبن ابراهیم (1380)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج7، به ضمیمه تعلیقات سبزواری، تصحیح و تحقیق و مقدمه دکترمقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  13.  
  14. _____________________ ( 1382)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، ج 9، به ضمیمه تعلیقات سبزواری، تصحیح تحقیق و مقدمه دکتر رضا اکبریان، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  15. _____________________ ( 1389)، تفسیر القرآن الکریم، ج 1، تصحیح و تحقیق محمد خواجوی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  16. _____________________ (1386)، مفاتیح الغیب، ج 1 و 2، تحقیق، مقدمه و تصحیح دکتر نجفقلی حبیبی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  17. _____________________ (1429 ق)، شرح الهدایه الاثیریه، ضبط و تحقیق احمد عبد الرحیم السیاع المستشار توفیق علی وهبه، بی جا: مکتب الثقافه الدینیه
  18. _____________________ (1389)، تفسیرالقرآن الکریم، ج 6 و 8، تصحیح، تحقیق و مقدمه، محسن بیدارفر، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  19.  
  20. _____________________ (1382)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السوکیه، تصحیح و تحقیق و مقدمه سیدمصطفی محقق داماد، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  21. _____________________ (1389)، رساله متشابهات القرآن، تحقیق سیدمحمدرضا احمدی بروجردی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  22. میرداماد، محمد باقر (1380)، المختصرات، تهران: میراث مکتوب.
  23. واعظی، احمد (1386)، درآمدی بر هرمنوتیک، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  24. ___________ (1390)، نظریه تفسیر متن، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  25. هیک، جان ( 1388)، فلسفه دین، ترجمه بهرام راد، ویراستار بهاءالدین خرمشاهی، تهران: الهدی.