اثبات واجب‌الوجود براساس فرض تسلسل: نگاهی به برهان ابن‌سینا و اقامة برهانی بدیع

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فلسفه و کلام دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی فلسفه اسلامی دانشگاه اصفهان

چکیده

براهین اثبات واجب‌الوجود، براساس چگونگی ارتباطشان با تسلسل، به سه دسته تقسیم می‌شوند: 1) از ابطال تسلسل، واجب را اثبات می‌کنند؛ 2) لابشرط از وجود یا عدم تسلسل، واجب را اثبات می‌کنند؛ 3) براساس فرض تسلسل، واجب‌الوجود را اثبات می‌کنند. برهان ابن‌سینا تنها برهان دستۀ سوم است. این نوشتار سه گام اصلی دارد: در گام نخست، به برهان ابن‌سینا پرداخته‌ایم و از زبان شارح مواقف، به اشکال صدرا بر این برهان پاسخ گفته‌ایم؛ در دومین گام، برای اثبات واجب، طرحی نو درانداخته‌ و برهان دیگری از دستۀ سوم‌ صورت‌بندی کرده‌ایم؛ مقایسۀ این برهان بدیع با برهان سینوی و بیان شباهت‌ها و تفاوت‌های آن‌ها، آخرین گام این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Proof for the Necessary Being Using the Infinite Regression Principle: Looking at Avicenna's Argument and the Formation of a Novel Argument

نویسنده [English]

  • mortaza tabatabaeyan nim avard 2
1
2
چکیده [English]

Arguments on proof for the Necessary Being are classified into three different categories from the point of view of their relation to regression: (1) proof for the Necessary through rejecting regression; (2) non-condition being or lack of regression affirms the Necessary (3) the Necessary Being is affirmed through regression principle. Avicenna's argument is the third one. The present paper is formed in three stages. In the first step, Avicenna's argument is discussed and Mulla Sadra's critique is responded by the words of interpreter of Mavaqif. In the second step, there is a new projection to proof for the Necessary Being by the other argument of third category. The final step of the research is to compare the novel argument with Avicenna's argument and to express the similarities and the differences.     

کلیدواژه‌ها [English]

  • necessary being
  • infinite regression
  • collection of possibilities
  1. ابن‌سینا (1363)،المبدا و المعاد، موسسه مطالعات اسلامى، تهران‏.
  2. ــــــ (1379)، النجاة، مقدمه و تصحیح: محمدتقى دانش‌پژوه‏، انتشارات دانشگاه تهران، تهران‏.
  3. ــــــ (1404)، الهیات شفاء، تصحیح: سعید زاید، مکتبة آیة الله المرعشى‏، قم.
  4. ایجى، میرسیدشریف، (1325)، شرح المواقف‏، 8 جلد، تصحیح: بدرالدین نعسانى، الشریف الرضی، قم‏.
  5. باغنوى، قطب‌الدین رازى‏ (1381)، إلهیات المحاکمات، مقدمه و تصحیح: مجید هادى‌زاده، میراث مکتوب، تهران.
  6. پارسانیا، حمید (۱۳۸۹)، «صدرالمتألهین و تقریر سینوی برهان صدیقین»، فصلنامۀ آیین حکمت، شمارۀ ۴، صفحه: 69-80 .
  7. جوادی آملی، عبدالله (1368)،شرح حکمت متعالیه شرح اسفار اربعه، انتشارات الزهراء، تهران.
  8. سعدالدین تفتازانى، (1409)،شرح المقاصد، 5 جلد، مقدمه، تحقیق و تعلیق: دکتر عبدالرحمن عمیره، الشریف الرضی‏، قم.
  9. شیخ‌الاشراق (1373)، حکمة‌الاشراق‏،تصحیح: هانرى کربن، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى، تهران.
  10. ــــــ (1375)، مجموعۀ مصنفات شیخ اشراق‏، 4 جلد، تصحیح و مقدمه: هانرى کربن و دیگران‏، موسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگى، تهران.
  11. صدرالمتألهین (1360)، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال الدین آشتیانى، المرکز الجامعى للنشر، مشهد.
  12. ــــــ (1393)، شرح الهدایة الاثیریة، 2 جلد، تصحیح و تحقیق و مقدمه: مقصود محمدی، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
  13. ــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة، 9 جلد، دار إحیاء التراث العربی، بیروت‏.
  14. طباطبایى، محمدحسین (‏1387)،اصول فلسفه رئالیسم‏، موسسه بوستان کتاب، قم.
  15. ــــــ (1382)، اثبات وجود خدا به روش اصل موضوعی، مرکز انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
  16. عبودیت، عبد‌الرسول (1386)، درآمدی به نظام حکمت صدرائی، 3 جلد، سمت: تهران؛ مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
  17. ــــــ (1392)، فلسفه مقدماتی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
  18. فخر رازى‏ (1384)، شرح الإشارات و التنبیهات، 2 جلد، مقدمه و تصحیح: دکتر نجف‏زاده‏، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى‏، تهران.
  19. موحد، ضیاء (1373)، درآمدی به منطق جدید، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، تهران.
  20. نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (1375)، شرح الاشارات و التنبیهات مع المحاکمات، 3 جلد، نشر البلاغة، قم.
  21. ــــــ (1405)، تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء، بیروت.
  22. ــــــ (1420)، الانوار الجلالیه‏، مجمع البحوث الاسلامیه‏، مشهد.