2024-03-28T19:49:34Z
https://hikmat.isramags.ir/?_action=export&rf=summon&issue=1451
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
بررسی مفهوم نامتناهی در کلام و فلسفه اسلامی و اطلاق آن بر خداوند
جواد
جعفریان
محمدمهدی
گرجیان
در ظاهر، نامتناهی بودن خداوند، مسألهای بدیهی به نظر میرسد؛ اما برخی بر این اعتقادند که نامتناهی بودن خداوند در همۀ عرصهها و اسماء و صفات الاهی، امری مغایر با موازین برهانی و وحیانی است. مقالۀ حاضر با بررسی سه تفسیر مختلف از نامتناهی و نقد و بررسی هر یک از آنها، دیدگاه صحیح دربارۀ نامتناهی بودن خداوند را «تفسیر وجودی نامتناهی» دانسته است؛ از این رو، اشتباه منکران نامتناهی بودن خداوند را در تفسیر غلط ایشان از معنای نامتناهی میداند. در ضمن به شبهات موجود پاسخ داده خواهد شد و مستندات فلسفی در تأیید این دیدگاه برتر بیان میشود.
نامتناهی
نامتناهی شدی
نامتناهی عدّی
نامتناهی مدّی
2014
04
21
5
34
https://hikmat.isramags.ir/article_8522_6c845c7285ff92cacc25f68cb9514bad.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
تحلیل حقیقت اصحاب سر پیشوایان معصوم (ع) و نسبت آن با عرفان
محمد عیسی
جعفری
یدالله
یزدان پناه
شواهد متقن نقلی و عقلی، دین را برخوردار از سطوح مختلف ظاهری و باطنی معرفی میکند؛ و پیامبر و به تبع وی، دیگر پیشوایان معصوم، این دین را به میزان فهم و درک افراد عرضه میدارند. بدین ترتیب، زمینۀ بهرهمندی افراد مختلف از آن به فراخور استعدادشان فراهم میآید. روشن است که همگان به همۀ سطوح دین دسترسی ندارند و تنها افراد خاصی بنا بر ظرفیت وجودیشان شایستگی ارتباط با همۀ این سطوح را پیدا میکنند. پیشتر و بیشتر از همه، آورندۀ دین و مفسر واقعی آن، حضرت ختمی مرتبت(ص) با همۀ سطوح ظاهری و باطنی آن مرتبط است و در مرحلۀ بعد کسانی که ساختار وجودیشان همانند او است و باب و میراثدار علم او هستند، از ویژگی یادشده برخوردارند. دستۀ دیگر، کسانیاند که هرچند همانند دستۀ دوم نیستند، در این زمینه با آنان مشابهت دارند و از قابلیتهای خاصی برای ارتباط و پیوند با ساحتهای باطنی دین برخوردارند. تعدادی از آنها در زمان حضور پیشوایان معصوم و از طریق آنان به این ساحت ها راه یافتهاند و احیاناً خود واسطۀ اتصال و پیوند دیگران به آن پیشوایان و ساحتهای دین شدهاند. حال، اینان چه کسانیاند و چه ویژگیهایی دارند؟ این نوشتار با توصیف شخصیتی و تحلیل دادههای تاریخی نشان میدهد که آنان دستهای از اصحاب و یاران معنوی پیشوایان معصوم بودهاند که از تیزبینی و خوشفهمی خاص و ظرفیت درونی ویژهای برای فراگیری علوم و معارف باطنی دین برخوردار بودهاند و آن پیشوایان، برای این امر ایشان را برگزیده بودند. به ایشان اصطلاحاً اصحاب سرّ گفته میشود.
اصحاب سرّ
پیشوایان معصوم
عارف
ساحتهای متفاوت دین
معرفت باطنی
2014
04
21
35
61
https://hikmat.isramags.ir/article_8523_0e282a6270ce62a527c6d8da28b39f98.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
بررسی نقش فاعلیت نفس در فرایند ادراک از نظر صدرالمتالهین
رضا
قاسمیان
صدرالمتألّهین بر خلاف پیشینیان خود، نقش قوۀ ادراکی را از انفعال، به سمت فاعلیت سوق داد. از نظر وی نفس در ادراکهای حسی و خیالی شبیه فاعل مخترع است که به ایجاد صورتهای ادراکی در فضای نفس میپردازد. لازمۀ سخن صدرا این است که علم نیز از مدار ماهیت خارج شده و امری وجودی گردد؛ چون جعل فقط به وجود تعلق میگیرد. با این حال، فاعلیت نفس نسبت به صورتهایی که واجد آنها نیست، به مشکلاتی مثل نقض قاعدۀ «معطی شیء باید واجد آن باشد» روبهرو میشود که این مشکل با دخالت موجود مفارق، قابل حل است.
فاعل مخترع
فاعلیت نفس
ادراک
صورت ادراکی
2014
04
21
63
84
https://hikmat.isramags.ir/article_8519_6af06a36b308ceee0746cce73db611d7.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
تأمّلی در حدوث جسمانی نفس
قاسم
سبحانی فخر
هادی
یساقی
حکیمان مشّایی معتقدند نفس انسانی روحانیةالحدوث و البقاء است. در قبال این نظریه، صدرالمتألّهین معتقد است که نفس جسمانیةالحدوث و روحانیةالبقاء است. عمده دلیل روی آوردن ملّاصدرا به این نظریه، اشکالهایی است که به نظریۀ روحانیةالحدوث وارد کرده است. این مقاله معانی حدوث جسمانی نفس را با استفاده از عبارات ملّاصدرا تبیین نموده، روشن میکند که عبارات ملاصدرا در این باره یکسان نیست. سپس اشکالهای ملّاصدرا بر نظریۀ روحانیةالحدوث را بیان کرده است؛ و در پایان به دفاع از مشّاء به اشکالهای ملّاصدرا پاسخ داده است.
نفس
جسمانیة الحدوث
روحانیة الحدوث
مجرّد
مادّی
2014
04
21
85
106
https://hikmat.isramags.ir/article_8518_eef2fd8d0fe43dcb0cca5c2575637ed5.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
نظریه سنجشپذیری گزارههای عرفانی و نقد سه نظریه رقیب
علی
فضلی
از شاخههای فلسفۀ عرفان، فلسفۀ عرفان نظری است و از مسائل فلسفۀ عرفان نظری، منطق و میزان عرفان نظری است. اساس این منطق نیز بر سنجشپذیری گزارههای عرفانی است که بر پایۀ «لکل علم میزان» و «لکل حکم معیار» تکیه دارد تا راه نقد و سنجش گزارهها را برای شناخت صدق و خطایشان هموار سازد. اما در برابر نظریۀ سنجشپذیری، سه نظریۀ رقیب خطاناپذیری، معیارناپذیری و توصیفناپذیری وجود دارند. در نظریۀ خطاناپذیری، بر خطاناپذیری وجدانیات عرفانی؛ در نظریۀ معیارناپذیری، بر فهمناپذیری؛ و در نظریۀ توصیفناپذیری، بر معنادار، منطقناپذیری و عدم واقعنمایی و بیمعنایی گزارههای عرفانی تأکید شده است. این سه نظریه، راه سنجش گزارههای عرفانی را منسد، و بنیان منطق عرفان نظری را سست و اعتبار سنجش را برای یافتن صدق و خطای گزارههای عرفانی، از بین میبرند. بر این اساس، تحقیق حاضر در صدد تبیین سنجشپذیری و نقد سه نظریۀ رقیب است تا بنیان منطق عرفان نظری را استوار سازد
سنجشپذیری
خطاناپذیری
معیارناپذیری
توصیفناپذیری
2014
04
21
107
130
https://hikmat.isramags.ir/article_8524_8fa1e7f3e4395391dce0e3ff87eb3b54.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
چیستی علم و معرفت از منظر هوسرل و صدرالمتألهین
محمد تقی
شاکری
ماهیت و چیستی علم مانند دیگر موجودات، متعلق پرسش قرار میگیرد. در این مقاله تلاش بر این است که چیستی علم از نگاه ادموند هوسرل، فیلسوف نامدار غربی قرن بیستم ـ که تفکر فلسفی قرن بیستم متأثر از اوست ـ و صدرالدین محمد شیرازی فیلسوف شهیر اسلامی و مؤسس حکمت متعالیه ملقب به صدرالمتألّهین، بررسی شود. هوسرل چیستی علم و معرفت را با حیث التفاتی توضیح میدهد و صدرالمتألّهین با استفاده از انشای نفس، پرده از ماهیت آن برمیدارد. طرح مقاله برای یافتن صرف مشابهت و اختلاف بین این دو فیلسوف نیست، بلکه برای یافتن پاسخ به پرسش اصیل از چیستی علم و معرفت است. فرضیۀ اصلی این است که غیر از تشابه فکری بین دو فیلسوف در صورت ظاهر مسأله و با وجود اختلاف فکری و فرهنگی و بسترهای مختلف اجتماعی و سنتهای گوناگون تاریخی، راه حل هر دو به توجه به مقام و منزلت «انسان» از حیث انضمامی (نه حیث انتزاعی) منتهی میشود.
"صدرالمتألهین"
"هوسرل"
"علم"
"حیث التفاتی"
"انشاء نفس"
2014
04
21
151
189
https://hikmat.isramags.ir/article_8521_32e6e6d2526b6333e4ce4f2b77a4f6d2.pdf
دوفصلنامه علمی پژوهشی حکمت اسرا
حکمت اسرا
2383-2916
2383-2916
1393
6
1
کتابشناسی: پژوهشهای فلسفی درباب ذاتِ آزادی انسان (گزارشی از رساله آزادی شللینگ)
محمدتقی
چاوشی
2014
04
21
189
210
https://hikmat.isramags.ir/article_8778_79b7b0f8d246886c642a5d00cd27cfd5.pdf