نقد و بررسی دیدگاه مکتب تفکیک در مادیت روح

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی و مدیر گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه معارف قرآن و عترت اصفهان

چکیده

دیدگاه مکتب تفکیک، مادیت روح است که مدعی امتداد نظرگاه متکلمان متقدم است و با دو رویکرد سلبی و ایجابی بدان پرداخته است. رویکرد اول در نقد دیدگاه فلسفی در تجرّد روح است و رویکرد دوم با ادلۀ عقلی و نقلی به اثبات عنصر مادی و مظلم‌الذات روح کوشیده است. مسئلۀ این پژوهش، تحلیل و بررسی دیدگاه این مکتب با تمرکز بر رویکرد ایجابی است که با روش تحلیلی به تدقیق و تحلیل ادعا و سنجش آن پرداخته است. بنابراین بررسی اشکالات و انتقادات آن‌ها از براهین فلسفی تجرّد نفس، از عهدۀ این مقاله بیرون است. یافته‌ها از آن حکایت دارد که فارغ از تنوع دیدگاه‌های معرفتی در متکلمان متقدم، از ادعای انحصار تجرّد به خداوند به دلیل تباین خالق و مخلوق، به‌تدریج کاسته شده و به برخی از موجودات و برخی از نفوس تسری و تقلیل یافته است. ادلۀ عقلی نیز یا قابل نقد هستند و یا معارضاتی در مقابل خود دارند. ادلۀ نقلی نیز از اجماع دلالی بر مادیت روح بی‌بهره‌اند. ناسازگاری درونی در کیفیت مادۀ روح و اوصاف آن و مواجه شدن با مشکلات نظرگاه مقابل، در دوئالیزم نفس و بدن، از دیگر مشکلات این دیدگاه است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Review the View of the School of Separation in the Materiality of the Soul

نویسنده [English]

  • mohammad hasan yaghoobian
Asisstent of professor of the quran and eterat isfahan university
چکیده [English]

 
The viewpoint of the separation school is the materiality of the soul, which claims to extend the viewpoints of the early theologians, and deals with two negative and positive approaches. The first approach is to criticize the philosophical view of the immortality of the soul and the second approach has been attempted by the rational arguments to prove the material element and the dark essence of the soul. The issue of this research is to analyze and review the view of this school by focusing on the positive approach that has been analyzed and criticized this issue. Therefore, the study of their mistakes and critique of the philosophical arguments of the immortality of the soul is beyond the scope of this article. The findings suggest that, regardless of the variety of epistemic perspectives in the early theologians, the claim of monopoly of immortality to God due to the contradiction between the creator and the creature has gradually diminished and reduced to some creatures. The rational admonitions are either criticized or controversial. Traditional narratives also lack consensus on the materiality of the soul. The intrinsic incompatibility of the quality of the material of soul and its distributions and the confrontation with the opposite view, in the dualism of the soul and body, is another problem in this view.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: separation school
  • spirit
  • materiality of spirit
  • immortality
قرآن کریم.
نهج البلاغه (1392)، گردآوری: سید رضی، ترجمه: محمد دشتی، انتشارات امام همام، قم.
اصفهانی، میرزا مهدی (1385)، ابواب الهدی، بوستان کتاب، قم.
ـــــــ (بی‌تا)، تقریرات، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد، ش 12480.
انصاری، محمدباقر (1393)، نفس و بدن در الهیات تطبیقی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم.
بحرانی، میثم بن علی بن میثم (بی‌تا)، قواعد المرام فی علم الکلام، تحقیق: سیداحمد حسینی، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی(ره)، قم.
بیابانی اسکویی، محمد (1390)، انسان و معاد، انتشارات نبأ، تهران.
تهرانی، جواد (بی‌تا)، فلسفۀ بشری و فلسفۀ اسلامی، انتشارات کتابخانۀ بزرگ اسلامی، تهران.
جرجانی، علی بن محمد (1325)، شرح المواقف، تصحیح: محمد بدرالدین نعمانی، مطبعة السعادة بجوار محافظة مصر، قاهره.
حلّی، حسن (1427)، کشف المراد، تصحیح: حسن حسن‌زاده آملی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم.
حلی، نجم الدین جعفربن حسن (1414)، المسلک فی اصول الدین، تحقیق: رضا استادی، آستان قدس رضوی، مشهد.
شریف مرتضی (1414ق)، شرح جمل العلم و العمل، تصحیح: شیخ یعقوب الجعفری المراغی، دار الاسوة للطباعة و النشر.
شهرستانی، عبدالکریم(۱۳۶7)، الملل والنحل، به کوشش محمد بن فتح‌اللـه بدران، افست قم.
شیخ صدوق، محمد بن علی بن بابویه (1361)، اعتقادات، انتشارات زنان مسلمان، تهران.
شیخ مفید، محمد بن نعمان (1413)، المسائل السرویة، کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید، قم.
صبوحی، علی؛ احمدرضا همتی مقدم (1391)، نظریه‌های مادی‌انگارانۀ ذهن، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم (1382)، الشواهد الربوبیة، تصحیح: جلال‌الدین آشتیانی، مؤسسۀ مطبوعات دینی، قم.
ـــــــ (1383)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة، مؤسسۀ دار الفکر الاسلامی، قم.
طبرسی، حسن (1425)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت.
علامه طباطبایی، محمدحسین (1370)، المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، بنیاد فکری علامه طباطبایی، قم.
ـــــــ (1381)، رسائل توحیدی، ترجمه: علی شیروانی، انتشارات الزهراء، تهران.
ـــــــ (1406)، بدایة الحکمة، دار المعرفة الاسلامی، قم.
غزالی، محمد (1390)، کیمیای سعادت، مؤسسۀ انتشارات نگاه، تهران.
ـــــــ (1417)، احیاء علوم الدین، تحقیق: عبدالله الخالدی، شرکة دار الارقم بن ابی‌الارقم، بیروت.
فخر رازی، محمد بن عمر (1429)، المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات، تحقیق: محمد المعتصم بالله البغدادی، الطبعة الثانیة، منشورات ذوی القربی، قم.
فیاضی، غلامرضا (1393)، علم النفس فلسفی، تحقیق: محمدتقی یوسفی، انتشارات مؤسسۀ امام خمینی(ره)، قم.
قزوینی خراسانی، مجتبی (1387)، بیان الفرقان، نشر حدیث امروز، قزوین.
کلینی، محمد بن یعقوب (1417)، اصول کافی، انتشارات الامیرة، بیروت.
مجلسی، محمد باقر (1374)، بحار الانوار، دار الکتب الاسلامیة، تهران.
مروارید، حسنعلی (1418)، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی، مشهد.
مصباح یزدی، محمدتقی (1378)، آموزش فلسفه، نشر بین‌الملل سازمان تبلیغات اسلامی، قم.
مطهری، مرتضی (1364)، اصول فلسفه و روش رئالیسم، انتشارات صدرا، قم.
معلمی، حسن (1389)، «نفس انسان متغیری ثابت و مجردی سیال»، مجلۀ فلسفۀ دین، سال هفتم، شمارۀ هفتم، ص101ـ118.
میلانی، حسن (1382)، فراتر از عرفان، انتشارات عهد، تهران.