تبیین شناخت شناسانة علیّت در حکمت متعالیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه اصفهان.

2 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه اصفهان.

چکیده

مبانی و امکانات فلسفۀ صدرا به ما اجازه می‌دهد تا برای رسیدن به تبیین شناخت‌شناسانۀ علیت، سه تغییر اساسی انجام دهیم: نخست، در فاعل شناخت و دوم، در متعلق شناخت و تغییر سوم، در خود شناخت. در فاعل شناخت، براساس مبانی فلسفۀ صدرا، نفس با بدن و قوای خود به نحو حیثیت تقییدی شأنی، اتحاد و بلکه عینیت وجودی دارد؛ به‌طوری‌که مسئله دوگانگی نفس و بدن رفع می‌شود، نفس با جهان خارج ارتباط مستقیم برقرار کرده و آن را ادراک می‌کند. در متعلق شناخت، هم براساس مبانی فلسفۀ صدرا، حقایق فلسفی مانند ضرورت، علیت، وحدت، فعلیت و ... به‌نحو حیثیت تقییدی اندماجی با وجود خارجی و واقعیت عینی اتحاد و بلکه عینیت وجودی داشته و بدین‌ترتیب دستگاه شناسایی انسان آن را مستقیم ادراک می‌کند. در مورد شناخت براساس مبنای صدرا، علم امری وجودی است، نه ماهوی؛ بدین‌ترتیب می‌تواند ارتباط عالم و معلوم را برقرار و تبیین کند. براساس این‌سه تغییر بنیادین در فلسفۀ صدرا عقل، علیت را در خود ادراک و شهود حسی، به‌نحو مستقیم ادراک و شهود عقلی می‌کند و در مرحلۀ دیگر، مفهوم علیت را انتزاع می‌کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Epistemological Explanation of Causality in Transcendent Philosophy

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Behtash 1
  • Ali Karbasizade 2
  • Yusuf Shaqul 2
1 Ph.D. Student, Mofid University
2 Assistant Professor
چکیده [English]

Transcendent Philosophy provided us with three ways for dealing with the epistemologically explanation of causality: the first way in the subject of knowledge, the second in the object of knowledge, and the third in the knowledge itself. In the subject, according to Sadra’s philosophy, soul is united with body and its faculties in the manner of ‘status restricting regard,’ but even has an existential unity with it, So that the problem of soul-body duality resolves, and soul connects directly with the world and perceives it. In the object, according to Sadra’s philosophy again, philosophical truths like necessity, causality, unity, actuality, etc. are united with external existence and objective reality in the manner of ‘condensation restricting regard,’ but even they have existential unity, so that the human knowing apparatus directly perceives it. And in the knowledge itself, according to Sadra, the cognition is existential, not quidditative, so that it could connect the knower and known and explain them. According to this substantive change in Sadra’s philosophy, reason directly perceives and intuits rationally the causality in the sensual perception and intuition itself, and in another stage abstracts it.
 
 




کلیدواژه‌ها [English]

  • causality
  • sensual perception
  • rational intuition
  • status restricting regard
  • condensation restricting regard
ابن‌سینا، حسین بن عبدالله(1379الف)، النجاه من الغرق فی بحر الضلالات، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
ـــــــ (1376)، الإلهیات من کتاب الشفاء، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه، قم.
ـــــــ (1371)، المباحثات، انتشارات بیدار، قم.
ـــــــ (1379ب)، التعلیقات، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه، قم.
بهمنیار بن المرزبان(1375)، التحصیل، انتشارات دانشگاه تهران، تهران.
حسن زاده آملی، حسن(1371)، عیون مسائل النفس،‌ انتشارات امیرکبیر، تهران.
شیرازی، صدرالدین محمد(1423)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه، دار احیاء التراث العربی، بیروت.‌
ـــــــ (1346)،الشواهد الربوبیه فی المناهیج السلوکیه، سید جلال الدین آشتیانی، المرکز الجامعی للنشر، مشهد.
ـــــــ (1382)، شرح و تعلیقه بر الهیات شفاء، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران.
شیرازی، قطب الدین(1388)، شرح حکمه الاشراق به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین، حکمت، تهران.
کانت، ایمانوئل(1384)، تمهیدات، غلامعلی حداد عادل، مرکز نشر دانشگاهی، تهران.
مصباح یزدی، محمد تقی(1405ه.ق)، تعلیقةٌ علی نهایة الحکمة، مؤسسۀ در راه حق، قم.
مطهری، مرتضی(1369)، شرح مبسوط منظومه، انتشارات حکمت، تهران.
یزدان پناه، یدالله(1389)،‌ حکمت اشراق، سمت، قم.
ـــــــ (1388)، مبانی و اصول عرفان نظری، انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی;، قم.
یوسفی، محمد تقی و محمودی، معصومه(1394)، رابطۀ نفس و بدن از منظر حکیم طهران و صدرالمتألهین، حکمت اسلامی، سال دوم، شمارۀ سوم.
Hunnex, Milton D (1986), Chronological and Thematic Charts of Philosophies and Philosophers, Zondervan Publishing House.
Kistler, Max (1999), Causation and Laws of Nature, Routledge.
Matthews, Eric (2005). Mind (key concepts in philosophy). New York: Continuumm.